Osada Młyńska Roztoka-Brzeziny
Marzec 2016
Roztoka-brzeziny 105; 33-316 Rożnów
+48 788 175 741
Ekomuzeum powstało na terenie zabytkowej Osady Młyńskiej składającej się z drewnianej zabudowy obiektów dawnego przemysłu wiejskiego (młynarstwa i tartacznictwa). Jest to na terenie powiatu nowosądeckiego jeden z ostatnich przykładów dawnej zabudowy wiejskiej z działającym młynem i tartakiem. W obliczu zanikającej w regionie tego typu zabudowy postanowiono podjąć działania majace na celu ochronę i zachowanie dziedzictwa kulturowego materialnego i niematerialnego związanego z dawnym przemysłem wiejskim. Podejmowane są działnia mające na celu zachowanie dziedzictwa kulturowego poprzez odbudowę, rekonstrukcję i renowację obiektów, maszyn i urządzeń związanych z wiejskim przemysłem młynarskim i tartacznym. Na terenie Muzeum prowadzone są także działania majace na celu promocje dziedzictwa kulturowego regionu poprzez organizację Europeuskich Dni Dziedzictwa, Małopolskich Dni Dziedzictwa i innych imprez promocyjnych. Ekomuzeum jest udostępniane do zwiedzania dla indywidualnych gości oraz dla grup zorganizowanych. Dla zainteresownych gości organizowane są warsztaty edukacyjne obejmujące pakiet usług składający się ze zwiedzania osady, pokazowego uruchomienia młyna i warsztatów edukacyjno-kulinarnych (np. z pieczenia proziaków). Ekomuzeum znajduje się na Szlaku Tradycyjnego Rzemiosła, Na Śliwkowym Szlaku oraz Na Miodnym Szlaku. Ekomuzeum działa w oparciu o mieszany model działania poprzez połączenie dwóch podmiotów prywatnego i podmiotu ze sfery pozarządowej (fundacja). Innym istotnym zgadnieniem w obszarze działania ekomuzeum jest zachowanie i ochrona środowiska naturalnego. Ekomuzeum jest połozone w obszarze cennym przyrodniczo wzdłuż potoku i dużego zadrzewienia. Teren ten jest współcześnie mało zmieniony przez cywilizacje zachowując niemal nie niezmieniony krajobraz kulturowy i przyrodniczy od wielu dziesięcioleci. Stanowi on ostoje dzikiej zwierzyny, ptactwa i roslinności typowej dla Karpat.
Michał Winiarski
4, w tym 3 wolontariusze
Michał Winiarski (osoba zarządzająca – kwestie formalno-prawne prowadzenia ekomuzeum) – studia podyplomowe – muzeologia (Uniwersytet Jagielloński); studia podyplomowe – uprawnienia nauczycielskie/pedagogiczne (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie); studia podyplomowe z pozyskiwania funduszy europejskich Agrounia (Uniwersytet Rolniczy w Krakowie); szereg szkoleń w zakresie prowadzenia i zarządzania organizacja pozarządową, wizyty studyjne do polskich i zagranicznych obiektów związanych z dziedzictwem.
Wolontariusze znają bardzo dobrze historię, kulturę i zwyczaje tego miejsca. Potrafią obsługiwać maszyny i urządzenia w młynie i tartaku co powoduje, że posiadają niezbędną i dzisiaj już unikatową wiedzę z tego zakresu (syn i wnuk twórcy zabytkowej osady młyńskiej).
Ekomuzeum współpracuje z organizacjami z region a ich specjaliści wspierają działalność ekomuzeum (dostarczają wiedzy i umiejętności, prowadzą warsztaty).
Ekomuzeum ma bardzo ograniczony liczebnie zespół i w związku z tym nie organizuje dla niego szkoleń. W celu podniesienia wiedzy i umiejętności członkowie zespołu ekomuzeum uczestniczą w szkoleniach prowadzonych przez zewnętrzne organizacje lub instytucje. Na rynku dostępny jest szeroki zestaw przydatnych i odpowiednich szkoleń i wizyt studyjnych pozwalających na podniesienie kompetencji, często oferowanych nieodpłatnie. Zespół korzysta z kontaktu ze specjalistami różnych dziedzin (np. ochrona dziedzictwa, rozwój turystyki, ekonomia społeczna). Jednak, lider ekomuzeum ma świadomość potrzeb w zakresie rozwoju kompetencji, wiedzy i umiejętności, żeby sprawić, że program edukacyjny ekomuzeum stanie się bardziej atrakcyjny, prezentując głębszą i bardziej rozległą wiedzę i tradycyjne umiejętności. Ekomuzeum czuje się odpowiedzialne za podnoszenie świadomości na temat wartości dziedzictwa i potrzeby jego ochrony wśród społeczności lokalnej. Istnieje silna potrzeba rozwijania umiejętności związanych z upowszechnieniem i promocją dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz rozwijania nowoczesnych narzędzi i technologii. Zespół ekomuzeum wymaga szkolenia z zakresu zarządzania projektami i fundraisingu, żeby móc rozwijać ekomuzeum (nowe eksponaty, wyposażenie, promocja).
| OBSZAR / DZIEDZINA D | OPIS | SPOSÓB PROWADZENIA (WIRTUALNY / STACJONARNY / WARSZTAT / ETC.) | ODBIORCY | |
|---|---|---|---|---|
| CZŁONKOWIE EKOMUZEUM (ZESPÓŁ FACHOWCÓW) | SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA | |||
| Ochrona dziedzictwa kulturowego | Szkolenie dla lokalnych interesariuszu (instytucji publicznych, NGOs, mieszkańców) mające na celu identyfikację lokalnego dziedzictwa i metod jego ochrony. | Warsztaty na miejscu | X | X |
| Promocja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego | Celem szkolenia jest podniesienie wiedzy i umiejętności praktycznych w zakresie wypracowania i wdrożenia strategii promocji (metody, technologie) | Warsztaty stacjonarne | X | X |
| Zarządzanie projektami i fundraisingProject management and fundraising | Pzygotowanie zespołu ekomuzeum do pozyskiwania środków na rozwój ekomuzeumi realizacji projektów. | Szkolenie stacjonarne | X | X |
Ekomuzeum jest całkowicie oddolną inicjatywą na obecnym etapie, finansowaną głównie z prywatnych środków właściciela. Niedawno powołana Fundacja Ochrony i Wsparcia Dziedzictwa Kulturowego “Osada Młyńska” daje możliwość pozyskiwania dodatkowych środków na realizację projektów inwestycyjnych i nie inwestycyjnych. Dotąd Fundacja zrealizowała 3 małe projekty, finansowanych ze środków państwowych i prywatnych (w ramach programu Działaj Lokalnie i programu grantowego Fundacji LOTTO ). Jednak, zespół ekomuzeum ma potrzebę rozwijania wiedzy i umiejętności opracowania projektów o większej skali.
Głównym źródłem przychodów Ekomuzeum jest prowadzenie interaktywnych warsztatów prezentujących lokalne dziedzictwo kulturowe (największą popularnością cieszą się warsztaty kulinarne). Główną grupą odbiorców warsztatów są zorganizowane grupy dzieci i młodzieży. Interesujące jest, że dzieci pochodzą głównie spoza regionu (z całej Polski), podczas gdy miejscowe szkoły nie doceniają możliwości włączenia wizyt w Ekomuzeum do edukacji formalnej (lub nieformalnej) dostarczanej przez te instytucje. Ponadto, Ekomuzeum prowadzi sklepik z pamiątkami i produktami lokalnymi, sprzedaje mąkę. Ważną część usług Ekomuzeum stanowią wizyty studyjne dla organizacji I instytucji zainteresowanych poznaniem działalności Osady Młyńskiej i przeniesieniem tego pomysłu i doświadczeń do siebie. Są one też dobrą formą promocji Ekomuzeum i jego usług poza region (marketing szeptany). Osada przyjmuje głównie zorganizowane grupy turystów. Obecnie przygotowuje się do wprowadzenia systemu biletowania wizyt dla gości indywidualnych zainteresowanych zwiedzaniem Osady Młyńskiej z przewodnikiem.
Ekomuzeum prowadzi analizy dotyczące wprowadzenia mechanizmu finansowania działalności poprzez zrównoważony model oparty na zróżnicowanych źródłach przychodów. Pod uwagę brane są nie tylko tradycyjne, oczywiste mechanizmy takie jak bilety, zorganizowane wizyty grupowe, dotacje), ale także bardziej innowacyjne usługi w formie konsultacji, doradztwa, szkoleń, współpracy z innymi podmiotami (projekty bilateralne), badania i rozwój przedsiębiorczości społecznej.
Instytucje państwo i lokalny samorząd w minimalnym stopniu wspierają tego typu inicjatywy, szczególnie prywatne. Powoduje to trudności dla liderów przedsięwzięć tego typu. Z drugiej strony, nie są one uzależnione od funduszy publicznych i muszą rozwijać kreatywne i innowacyjne mechanizmy finansowe.
Ekomuzeum jest ważnym czynnikiem ochrony, zachowania I prezentacji lokalnego dziedzictwa. Zajmuje się ono głównie tradycjami młynarskimi. Ale jego działalność obejmuje też inne aspekty lokalnego i regionalnego dziedzictwa: przyrodę, sztukę i rzemiosło, historię i kuchnię. W celu przygotowania bardziej kompleksowej oferty Ekomuzeum rozwinęło kontakty i współpracuje z innymi podmiotami i osobami z regionu (NGOs, pasjonaci, specjaliści). Współpraca służy także lepszemu poznaniu i zrozumieniu lokalnego dziedzictwa i organizacji wspólnych przedsięwzięć. Ponadto, Ekomuzeum czuje się odpowiedzialne za edukację dzieci i młodzieży z regionu, oferując im nieodpłatnie zwiedzanie z przewodnikiem i warsztaty. Ekomuzeum jest „żywym” miejscem prezentującym autentyczne urządzenia, przeważnie w oryginalnym otoczeniu i zwiedzający mogą skorzystać z zobaczenia ich przy pracy. Mogą poznać proces przetwarzania zboża i dowiedzieć się, jak się piecze tradycyjny chleb, podczas dialogu odkrywać dziedzictwo. Goście są też zachęcani do przekazywania sugestii i wskazówek, co jest traktowane jako dobry sposób na wprowadzenie ulepszeń do swojej działalności.
Ekomuzeum jest unikatowym miejscem, nie tylko w regionie, stąd jest dobrze znane zarówno lokalnej społeczności jak i instytucjom i organizacjom spoza regionu. Z tego powodu jest uważane za dobrego partnera do współpracy w regionie, szczególnie na polu kultury, edukacji, turystyki i ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Ekomuzeum współpracuje z innymi podmiotami, głównie z NGOs, które zajmują się kulturą i rozwojem lokalnym (np. Lokalna Grupa Działania, Koła Gospodyń Wiejskich) i z osobami – ludźmi z pasją do lokalnej przyrody, historii, kultury. W celu popularyzacji dziedzictwa Ekomuzeum angażuje się w organizację Europejskich i Małopolskich Dni Dziedzictwa, festiwalu Korony Pogórza, Szlaku Rzemiosła, podczas których Osada Młyńska prezentuje swoją działalność zwiedzającym i prowadzi tradycyjne warsztaty. Osada utrzymuje kontakty ze specjalistami z zakresu tradycyjnego młynarstwa w celu wymiany doświadczeń, wiedzy i informacji. Ekomuzeum organizuje bezpłatnie zwiedzanie z przewodnikiem i warsztaty dla dzieci z regionu. Współpracuje z różnymi interesariuszami w celu odkrywania, interpretacji i prezentacji lokalnego dziedzictwa i wniesienia wkładu w jego ochronę i zachowanie. Jednym z partnerów Osady jest Muzeum Regionalne w Nowym Sączu, w celu promocji i wsparcia małopolskich muzeów domowych, co sprzyja krzyżowaniu się tych inicjatyw.
Ekomuzeum działa jako “żywa” przestrzeń, w której tradycyjna działalność odnosi się do młynarstwa i przemysłu tartacznego. Odwuedzający mają możliwośc zobaczenia tradycyjnych młynów i zrozumienia ich działania, mogą oglądać proces produkcji mąki z ziarna. Podczas interaktywnych warsztatów są zaangażowani do przygotowania tradycyjnego chleba i proziaków, pieczonych na blasze tradycyjnego pieca. Zwiedzanie z przewodnikiem polega na interakcji pomiędzy przewodnkiem a zwiedzającymi – nie na opowiadaniu historii, ale wspólnym jej odkrywaniu. Goście są zachęcani do zadawania pytań, dzielenia się uwagami i pomysłami, a także wykonywaniem prostych prac, jakie były prowadzone dawniej w wiejskim gpspodarstwie (np. używanie ręcznych żaren). Ekomuzeum trzyma się zasady prezentacji jak największej liczby urządzeń przy pracy, dzięki czemu okazy są dynamiczne. Umożliwia to zobaczenie działania autentycznych, często ponad stuletnich maszyn, co sprawia, że przekaz jest atrakcyjniejszy. Dialog ze zwiedzającymi ma także na celu poprawę sposobu przekazywania wiedzy, informacji i umiejętności, i jest on zawsze sprofilowany i dostosowany do indywidualnych potrzeb i oczekiwań odbiorców.
Ekomuzeum nie ma obecnie funkcjonującej strony internetowej. Stara strona przestała być atrakcyjna i Ekomuzeum ma w planach zaprojektowanie całkiem nowej strony. Ekomuzeum ma profil na Facebooku i tam koncentruje się jego aktywność. Niemniej jednak liderzy Osady zdają sobie sprawę z potrzeby utworzenia nowej, co najmniej informacyjnej, strony www.
Działalność Ekomuzeum (Osady Młynarstwa) jest wyjątkowa w skali regionu – nie ma takiego obiektu nigdzie indziej. Odnosi się to zwłaszcza do zachowanych, działających dawnych młyna i tartaku, które przetrwały w oryginalnym miejscu. W skansenie w Nowym Sączu jest tradycyjny, zabytkowy młyn, ale nie ma możliwości zademonstrowania przemiału, stąd nie ma możliwości pokazania całego procesu i narracja jest statyczna. Demonstracyjna praca młyna w Ekomuzeum jest wyjątkowa jako że niewiele jest miejsc, gdzie można ją zobaczyć. Ekomuzeum gromadzi wszelkie unikatowe publikacje dotyczące tradycyjnego młynarstwa. Obejmują one książki techniczne dotyczące budowy młynów, urządzeń i narzędzi młynarskich, sposobu pracy urządzeń itp. Najstarsze przekłady mają ponad 100 lat. Ostatnio, Ekomuzeum zrealizowało bardzo szczególny projekt dotyczący rekonstrukcji małego wiejskiego młyna na bazie uratowanego historycznego sprzętu. Wdrożenie projektu było ważnym wkładem w udokumentowanie i zachowanie jednego z ostatnich przykładów wiejskiego przemysłu zbożowego małej skali w regionie.
Ekomuzeum jest oddolną inicjatywą pasjonata młynarstwa reprezentującego rodzinę młynarzy od wielu pokoleń. Aby zapewnić trwałość przedsięwzięciu właściciel utworzył fundację, której celem jest działanie i rozwój Ekomuzeum. To bardzo dobre rozwiązanie, szczególnie w miejscu, gdzie praktycznie nie ma żadnego wsparcia ze strony instytucji publicznych. Fundacja może poszukiwać funduszy i wdrażać projekty, które nie są dostępne dla osób prywatnych, zainteresowanych ochroną i zachowaniem miejsc historycznych a nie mają możliwości finansowych, żeby zainwestować własne zasoby. Wartością Ekomuzeum jest też to, że nie służy ona tylko zachowaniu , ale przede wszystkim upowszechnieniu w formie oferty edukacyjno-turystycznej. Warto podkreślić, że Ekomuzeum jest otwarte na współpracę z innymi organizacjami i instytucjami, w celu stworzenia większej platformy i narzędzia ochrony, zachowania i prezentacji różnych aspektów lokalnego dziedzictwa (sztuka, rękodzieło, kuchnia, folklor) in situ w historycznym otoczeniu.
| PROJEKTY / DZIAŁANIA | KRÓTKI OPIS | SDG | REZULTAT |
|---|---|---|---|
| Heritage education | Ekomuzeum prowadzi regularne warsztaty edukacyjne dotyczące dziedzictwa kulturowego i kulinarnego. Są on prowadzone w “żywej” przestrzeni i uczestnicy mogą naocznie się przekonać, jak wyglądało życie 100 lat temu. Podstawową zasadą Ekomuzeum jest utrzymanie wszystkich maszyn i urządzeń młynarskich „na chodzie”, tak żeby zwiedzający mogli zobaczyć je w działaniu podczas zajęć edukacyjnych. Dostarczana wiedza opiera się na rzetelnych źródłach. | 4 Dobra jakość edukacji | Podnoszenie wiedzy dotyczącej młynarstwa i wiejskiego przemysłu drzewnego |
| Projekty dotyczące energii | Ekomuzeum ma pomysł na budowę pokazowego młyna wodnego. Opiera się on na historycznej tradycji – w tym miejscu działał młyn wodny przez wiele lat. Warunki przyrodniczo-hydrologiczne się nie zmieniły, dzięki czemu odtworzenie młyna wodnego jest możliwe. Pierwotny młyn wodny został zastąpiony elektrycznym w latach 50-tych XX w., ale część jego wyposażenia się zachowała i jest też budynek, który można zaadaptować na jego potrzeby. Jest to obecnie projekt priorytetowy dla Ekomuzeum. | 7 Czysta i dostępna energia | Zwiedzający mogą się dowiedzieć, jak działał młyn wykorzystujący zieloną energię rzeki |
| Produkty lokalne | W Ekomuzeum produkowana jest w tradycyjny sposób mąka. Zboże jest uzyskiwane od miejscowych gospodarstw. Mają one certyfikaty ekologiczne i uprawiane są dawne, tradycyjne odmiany zboża, takie jak orkisz, pszenica płaskurka i samopsza. Jest plan otworzenia w przyszłości sklepiku młynarskiego, oferującego mąkę i kasze, wyprodukowane przy użyciu historycznych urządzeń w ekomuzealnych młynach. | 12 Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja | Promocja tradycyjnych odmian zboża I żywności ekologicznej, podnoszenie świadomości a temat zdrowego żywienia |
| Projekty ochrony przyrody | Ekomuzeum jest zlokalizowane na obsarze o wysokich wartościach przyrodniczych, blisko potoku i dużym zadrzewieniu terenu który jest ostoją cennej roslinnosci i licznych gatunków ptaków i zwierząt. Ekomuzeum prowadzi działalność o charakterze ochronnym wobec najbliższego otoczenia poprzez realizację programów rolnośrodowiskowych jak również poprzez ochronę ptaków, nietoperzy i innych ssaków montując corocznie dla nich budki lęgowe. Ekomuzeum planuje także rozocząć realizację projektu budowy ścieżki przyrodniczo-kulturowej w opraciu o zabytkowe zabudowania ekomuzeum oraz o przyległy,cenny przyrodniczo obszar. | 15 Życie na lądzie | Ochrona zasobów przyrodniczych I promocja walorów lokalnej przyrody |
Ekomuzeum jest lokalną inicjatywą oddolną i jako taka nie ma ambicji wdrażania Celów Zrównoważonego Rozwoju. Jenak, jego działalność i silnie związana z 4 celami: 4 Dobra jakość edukacji, 7 Czysta i dostępna energia, 12 Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja, 15 Życie na lądzie. Zajmując się na co dzień specyficznym obszarem dziedzictw kulturowego, jest ono wrażliwe na inne aspekty wartości przyrodniczych i kulturowych i czuje się odpowiedzialne za ochronę zasobów i zapewnienie zrównoważonego życia. Przyczyni się do poprawy edukacji, szczególnie w odniesieniu do wiedzy dotyczącej lokalnej historii, kultury, tradycji i przyrody w autentycznym otoczeniu Osady Młyńskiej, położonej przy potoku i otoczonej starodrzewem. Chociaż jego głównym zainteresowaniem jest młynarstwo, czuje się ono odpowiedzialne za środowisko naturalne, chroni ptaki i nietoperze, promuje rolnictwo ekologiczne i tradycyjne sposoby przetwarzania żywności. Planuje rozwijać kolejne odniesienia do przeszłości poprzez rekonstrukcję młyna wodnego i pokazania, jak woda z rzeki była wykorzystywana jako źródło energii do napędzania młyna. Tradycyjna mąka i kasze, produkowane z dawnych odmian zbóż będą dostępne w Ekomuzeum jako produkt lokalny.
Okres pandemii COVID-19 miało znacząco negatywny wpływ na działanie Ekomuzeum. Przez długi czas nie było możliwe dostarczanie usług, takich jak wycieczki z przewodnikiem po Ekomuzeum, prowadzenie warsztatów edukacyjnych (sztuka, rękodzieło i kuchnia), szczególnie ze względu na ich praktyczny, bezpośredni charakter. W tym czasie trudno było też nawiązywać kontakty i rozwijać współpracę z innymi podmiotami i lokalna społecznością. Przy wdrażaniu projektów brakowało partnerów, którzy nie byli chętni się angażować ze względu na panujące restrykcje i obawy. Ekomuzeum nie wypracowało alternatywnych metod dostarczania swoich usług, np. organizowania warsztatów online, produkowania i udostępniania filmów. Pandemia nie sprzyjała pozyskiwaniu środków a pomoc państwa była kierowana głównie do hoteli i firm cateringowych, podczas gdy przedsięwzięcia działające w obszarze dziedzictwa pozostawiono bez pomocy.
Barbara Kazior
Leandro França, Barbara Kazior, Óscar Navajas, Manuel Parodi-Álvarez, Lisa Pigozzi, Raul dal Santo, Julio Seoane, Maristela Simão
This project has been funded with support from the European Commission. The content of this website reflects the views only of the author, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.
O ile nie zaznaczono inaczej, zawartość tej witryny jest objęta licencją Creative Commons Attribution 4.0 International license.
