Ecomuseu de les Valls d’Àneu

Ecomuseu de les Valls d’Àneu było jednym z pierwszych doświadczeń muzeologicznych tego typu w Hiszpanii. Moment rozwoju tej inicjatywy można prześledzić wstecz do roku 1969. Dwa lata później, w kontekście ruchów społeczno-kulturalnego, radzie miasta udało się pozyskać nieruchomość Closeta de Gassia, obecne jądro i siedzibę ekomuzeum. Razem z otaczającym ją terenem tworzy grupę domów Pallaresan. Na początku celem było zbudowanie szkoły, ale to nie zostało przeprowadzone. Grupa posesji pozostała nieużywana, co skłoniło radę miasta do wystawienia jej na sprzedaż w roku 1979.

Los tego kompleksu dziedzictwa zmienił się w roku 1983, roku, w którym została utworzona Rada Kultury Valls d’Àneu z pomysłem na promocję i rozwój kultury i dziedzictwa tego terytorium. Podmiot ten działał pod przewodnictwem menadżera kulturalnego i miał wsparcie lokalnej administracji. W tym sensie,  powstał Arxiu Històric de les Valls d’Àneu w roku 1985 i, dwa lata później, Escola de Natura-Camp d’Aprenentatge. W tym samym roku, 1987, pierwszy projekt ekomuzealny został zarysowany, dotowany przez Generalitat de Catalunya i przy wsparciu czterech rad miasta, które tworzą Valls d’Àneu w regionie Pallars Sobirà (Alt Àneu, Espot, Esterri d’Àneu and Guinegueta d’Àneu). Powiat ten zajmuje obszar 407 metrów kwadratowych i w latach 80-tych i 90-tych miał około 1 300 mieszkańców, rozrzuconych po dwudziestu czterech wioskach na wysokości między 900 i 1 400 metrów ponad poziomem morza.

Pierwszy projekt miał silny akcent naukowy w sensie, który czyniło go nieco idealistycznym, ale w oparciu o współczesne poglądy. Jednakże, jego założenia gospodarcze były niewykonalne. Miejscowa rzeczywistość mogła opierać się na tej wizji, ale potrzebny był wymiar terytorialny, coś co można by było zastosować do rzeczywistości lokalnej. Ostateczny impuls dla projektu pojawił się w roku 1988, z obchodami sympozjum Antropologia i Dziedzictwo Kulturowe, kiedy to grupa odpowiedzialna za promocję i badania lokalnego dziedzictwa została uformowana na Uniwersytecie Lleida. W roku 1991, Rada Kultury dla Valls d’Àneu zleciła dwóm antropologom z Uniwersytetu Lleida Xavier Roigé and Llorenç Prats, stworzenie ostatecznego planu dla ekomuzeum.

Drugi projekt został przeformułowany w celu dodania szkoleń dla przewodników z obszaru, zachęcając przekazywanie wiedzy młodym pokoleniom; ustanowienie gospodarstwa, które miało stanowić poszerzenie ekomuzeum; poprawę siedziby, w tym poprawienie wystawy i sklepu; i wzmocnienie rozbudowy pierwotnego Ekomuzeum, które już przyjęło nazwę od promieni. Nowy projekt musiał przekroczyć prostą odnowę dziedzictwa, musiał iść tak daleko jak utworzenie gospodarczo zdolny do życia i samozarządzający się podmiot.Pierwsze działanie, które dało życie ekomuzeum miało miejsce w roku 199 (?). Składało się z wystawy inauguracyjnej pod tytułem „L’Ecomuseu de les Valls d’Àneu: la Identitat d’un territorio” (Ekomuzeum Valls d’Àneu: tożsamość terytorium). Wystawa była złożona z trzech sekcji: (1) Człowiek, terytorium i czas; (2) Integralne dziedzictwo; i (3) Upowszechnienie, poznanie Valls d’Àneu. Była to prezentacja społeczności wymiaru społecznego i terytorialnego projektu ekomuzeum. W roku 1993, pierwsza faza została zainaugurowana, w której odbudowa i remont domu Gassia d’Esterri, odnowienie tartaku hydraulicznego w Alós, kościoła w Isil i zaprojektowanie różnych tras zostało zaprezentowane.

Oficjalnie ekomzeum otwarło podwoje w roku 1994. W tym roku powolano jego organ zarządzający: Konsorcjum i Radę Powierniczą Ekomuzeum, złożonych z czterech rad miasta, Parku Narodowego Aigüestortes i Estany de Sant Maurici, Uniwersytetu Lleida i Rady Kultury dla Valls d’Àneu. Ta formuła pozwoliła im i wciąż pozwala na, z jednej strony, spójność pomiędzy różnymi podmiotami w regionie i, z drugiej strony, autonomię budżetową i w działaniu, coś fundamentalnego, aby móc ustanowić relacje ze społecznościa i terytorium.

Ekomuzeum sformułowane w oparciu o model scentralizowany z siedzibą zlokalizowaną w XVIII-wiecznym budynku, Casa Gassia w Esterri d’Àneu. Działa jako muzeum prezentujące życie społeczno-gospodarcze regionu i służy jako centrum recepcji odwiedzających i miejsce zarządzania i administracji. Ma serię promieni (anten), które uzupełniają i strukturyzują terytorium:

• Casa Gassia w Esterri d’Àneu, dom muzealny z XVIII w. jest zlokalizowany w sercu starej dzielnicy miasta. Jest przykładem zagrody podstawy lokalnej gospodarki. Zachowała swoją pierwotną strukturę i prezentuje sposób, w jaki zorganizowana była domowa przestrzeń. Razem z domem zostały zakonserwowane, dostosowany do potrzeb muzeum i zaminiony w wielofunkcyjną przestrzeń: sklep, szkołę muzyczną i magazyn. Dodatkowo, Itinerari Urbà d’Esterri d’Àneu (Trasa miejska po Esterri d’Àneu) z tablicami informacyjnymi została stworzona wewnątrz wsi.
• Tartak Alós, gdzie świat eksploatacji lasu jest zaprezentowany i gdzie dziedzictwo pochodzące z wygnania do Francji podczas Wojny Domowej i reżimu Franco zostało ostatnio dobrze wykorzystane.
• Conjunt Monumental de Son utworzony przez kościół świętych Justusa i Pastora, lombardzka dzwonnica, cmentarz i wieża zegarowa. Wewnątrz można podziwiać ołtarz, dzieło sztuki gotyckiej Pedro Espallargues z Lleida.
• Dziedzictwo eklwzjastyczne takie jak Kklasztor Sant Pere del Burgal, Sant Joan d’Isil, Sant Julià d’Unarre, Sant Pere de Burgal i Santa Maria d’Àneu.
• Formatgeria de la Roseta de Gavàs. Ta fabryka sera jest globalnym projektem produkcji lokalnych serów, gdzie cały proces jest prowadzony w tym samym miejcu: hodowla bydła, wyrób sera i jego sprzedaż. 
• Trasy bunkrów Guingueta d’Àneu. Razem ze ścieżkami wygnania, struktury fortyfikacji z czasów Wojny Domowej i reżimu Franco zostały odnowione i służą jako elementy prezentujące ewolucję krajobrazu i połączenie z innymi szlakami w Pirenejach, jako że te konstrukcje były budowane wzdłuż wszystkich pasm górskich Pirenejów.

Te promienie są kluczowe dla wprowadzenia przez ekomuzeum dynamizacji, przede wszystkim, do ustanowienia połączeń z potrzebami społeczności i różnych grup: hodowców zwierząt gospodarskich, sektora turystycznego, parku narodowego etc. Ostatnio zakres działań został poszerzony o inne usługi i zasoby dziedzictwa. Niedostatek zasobów ludzkich i finansowych przeszkadza zdolności do bezpośredniego zarządzania innymi zasobami dziedzctwa i przestrzenią, ale wspierają i popierają inicjatywy instytucji i obywateli. Wśród tych ostatnich jest deklaracja „Fallas del Pirineo” jako Dziedzictwo Niematerialne Ludzkości.

Ekomuzeum jest obecnie zarejestrowane w Rejestrze Muzeów w Generalitat de Catalunya, było jedną z anten Obserwatorium Badań Etnologicznych w Katalonii i Centrum Promocji Katalońskiej Kultury Ludowej i Tradycyjnej. Jest członkiem Sieci Muzeów Etnologicznych Katalonii, Instytutu Rozwoju i Promocji Alt Pirineu i Aran (IDAPA), Sieci Muzeów i Obiektów Dziedzictwa Alt Pirineu i Aran, Seci Muzeów Terres de Lleida i Aran.

Ecomuseu de les Valls d’Àneu było nominowane i zdobyło nagrody i odznaczenia. W roku 1995 wygrało Krajową Nagrodę za Kluturę Ludową, nagrodzone przez Departament Kultury Generalitat de Catalunya. W 1998 zostało nominowane do Dorocznej Nagrody Muzeów Europejskich. W 1999 uhonorowane Nagrodą Ministerstwa Środowiska za wkład w konserwację obszarów chronionej przyrody w Hiszpanii. W 2002 zostało specjalnie wymienione przez Jury VI Literackiej Nagrody Narracji Pirineu za prace nad upowszechnieniem kultury Pirenejów w Pallars Sobirà, i współpracę i partycypację we wszystkich znanych sobie mediach. W 2005 było kandydatem do nagród muzeologicznych, wyróżnione przez Katalońskie Stowarzyszenie Muzeologiczne w kategorii poświęconej projektom, wystawom, doświadczeniom i działalności i instytucji, za wdrożenie projektów na rzecz dziedzictwa i muzeum o decydującym znaczeniu na terytorium, gdzie jest zlokalizowane, za swoją osobliwość i transcendencję działań, muzeum wpisane w środowisko, które pozwala na powiązanie elementów pomnikowych, przyrodniczych, etnograficznych z krajobrazem, w który są wpisane. W 2010 zostało nagrodzone wyjątkową nagrodą za muzeologię przez Associació de Museòlegs de Catalunya. Było nominowane jako jeden z cudów Pirenejów, jako część inicjatywy promowanej i rozwijanej przez Organizację Stolicy Katalońskiej Kultury i Radio Katalonia, której celem było wybranie siedmiu cudów Materialnego Dziedzictwa Kulturowego Katalonii, spośród 100 kandydatów, którzy aspirowali do zostania uznanym za cud Katalonii, wyłonione w plebiscycie na początku 2007 roku.

Ecomuseu de les Valls d’Àneu urodziło się pod bezpośrednim wpływem ekomuzeów francuskich. Strategicznie, i po dwudziestu pięciu latach działalności, ekomuzeum przekracza prezentowanie dziedzictwa, ma na celu osiągnięcie dynamiki aby stać się stałym obserwatorem terytorium, zdolnego do uczestniczenia w projektach lokalnych i globalnych, pracując lokalnie na rzecz świata globalnego. Obecnie, jego celem strategicznym jest stanie się „przestrzenią sąsiedzką” ze „zdolnością do samozarządzania” i nie bycia zależnym wyłącznie od władz miejskich.