Planowanie jest sekwencją kroków, metod osiągania celów, receptą na pracę zespołową, wizją przyszłości, która ma zostać zrealizowana. Dzięki planowaniu można przewidzieć i uniknąć trudności, wykorzystać okazje, zrealizować cele działań, zmobilizować się do wspólnych przedsięwzięć,

One of important planning effect is making sure if there exists process possible to implement that will serve achieving goals. Proces planowania ekomuzeum odbywa się zawsze w konkretnym środowisku, więc poznanie i zrozumi3enie go będzie zawsze pierwszym krokiem.

Proces planowania bywa określany różnie przez różnych specjalistów i składa się z kilku kroków. W przypadku ekomuzeum  ważne jest, aby zacząć mając ogólną wizję przed rozpoczęciem planowania. Istotne jest, żeby miał charakter partycypacyjny (uwzględniał zaangażowanie różnych interesariuszy (środowisk, grup społecznych i wiekowych, podmiotów) i powinien się składać czterech poniższych głównych etapów.

• Stworzenie wizji ekomuzeum (zawartość, dostarczana wiedza I wartości edukacyjne, elementy dziedzictwa, które należy poddać interpretacji, główni partnerzy, potencjalny system zarzadzania i finansowania). Pobudki utworzenia ekomuzeum powinny być też określone, uwzględniając wśród nich zachowanie dziedzictwa.
  Są dwa główne podejścia do planowania, które skupiają się na:
  • PROBLEMIE – planowanie jest skoncentrowane na problemach i cały proces służy znalezieniu ich rozwiązań. Skupienie się na problemie czy problemach może ograniczać plan wyłącznie do poszukiwania najprostszych metod do ich rozwiązania. Jednak, w procesie planowania, najistotniejszą kwestią jest precyzyjne określenie problemu i dobre odróżnienie jego istoty od jego efektów.
  • WIZJI – planowanie jest oparte na zbudowaniu wspólnej wizji w określonym aspekcie/obszarze (np. lokalny transport, wieś przyjazna dla osób z niepełnosprawnościami). W tym przypadku, proces koncentruje się na określeniu potrzeb i ich najlepszego zaspokojenia. Nie powinno się wprowadzać ograniczeń, to stymuluje wyobraźnię i przynosi niekonwencjonalne rozwiązania. W procesie planowania ekomuzeum to podejście wydaje się efektywniejsze.
• Przeprowadzenie diagnozy zasobów przyrodniczych i kulturowych, materialnego i niematerialnego dziedzictwa, infrastruktury, potencjalnych partnerów. Dodatkowo można przeprowadzić analizę SWOT (więcej na ten temat w Module 2).
• Zdefiniowanie misji i celów tworzenia ekomuzeum.

Misja ekomuzeum odnosi się do zmiany, jaką przedsięwzięcie chce wprowadzić na świecie i jego wartości. Formułowanie misji ekomuzeum jest głównym krokiem do rozpoczęcia określania konkretnych celów, które staną się podstawą do przedsięwzięcia działań.

Właściwe określenie celów jest kluczowe do ich późniejszego wdrożenia. Koncepcja SMART może być pomocna w definiowaniu celów ekomuzeum. Pierwsze litery SMART określają (w języku angielskim) pierwsze litery pięciu cech dobrze sformułowanego celu.

Wszystkie cele powinny służyć osiągnięciu wizji ekomuzeum. To jest też dobry moment, żeby opisać ogólną koncepcję ekomuzeum.

• Wypracowanie planu działania

Dobrze określone cele powinny stanowić dobrą podstawę do opracowania planu działania.

Im konkretniejszy jest plan działania, tym lepszych dostarczy wskazówek do jego wdrożenia. Powinien być ustrukturyzowany w oparciu o, i zgodnie z celami. Każdy cel będzie zawierał listę zadań, niezbędnych do jego realizacji. Kryteria mierzenia sukcesu powinny wynikać z dobrze zdefiniowanych celów i powinny umożliwiać ocenę ich osiągnięcia. Ważne jest wskazanie terminu końcowego wykonania każdego zadania i ustalenie momentu jego rozpoczęcia w celu opracowania harmonogramu realizacji. Realizacja każdego zadania będzie wymagała zagwarantowania odpowiednich zasobów, np. fizycznych, ludzkich, finansowych. W przypadku zaangażowania większej liczby partnerów, dobrze jest przypisać lidera do każdego zadania, osoby, która będzie odpowiedzialna za jego realizację.

Wypracowanie planu działania powinno być powiązane z określeniem priorytetów i wszystkie zadania powinny być przeanalizowane pod kątem ich znaczenia i pilności. Ważne, żeby zdecydować, które zadania są najistotniejsze z punktu widzenia realizacji całej koncepcji lub wykonania innych zadań.  Niektóre zadania mogą wymagać znacznych nakładów finansowych, i z tego powodu będą musiały być odłożone do momentu pozyskania środków (samo pozyskiwanie środków może też stanowić, w tym przypadku, zadanie).

W celu zaangażowania lokalnych instytucji, organizacji, przedsiębiorstw i ludzi z lokalnej społeczności, proces planowania ekomuzeum powinien być prowadzony w oparciu o podejście partycypacyjne. Planowanie powinno się opierać na serii spotkań, warsztatów, prac terenowych – pozwalających na wymianę informacji, myśli, pomysłów i generowanie nowych, często innowacyjnych podejść i sposobów działania. Wnioski i rekomendacje z diagnozy powinny być punktem wyjścia do planowania.

Planowanie nie powinno być ograniczone do wstępnej fazy rozwoju ekomuzeum, jako że ekomuzeum jest przedsięwzięciem dynamicznym. Powinno się regularnie monitorować i ewaluować działanie, zarządzanie i efektywność ekomuzeum. Wnioski i rekomendacje z ewaluacji powinny stanowić podstawę dalszego procesu planowania i powinny się odnosić do całego ekomuzeum (zmiany systemowe) lub wybranych aspektów działania ekomuzeum i jego zarządzania.

Diagnoza służy poznaniu sytuacji i ocenie możliwości rozwoju społeczności i aspekty obszaru, i rozwiązaniu problemów, w tym lepszemu zrozumieniu ich istoty i przyczyn. Pozwala na poznanie różnorodnych poglądów i opinii mieszkańców oraz zebraniu pomysłów i propozycji, prezentowanych przez różne osoby i instytucje. Jest sposobem na gromadzenie, analizowanie i interpretację danych. Jest też znakomitą okazją do rozpowszechnienia informacji na temat pomysłu utworzenia i rozwoju ekomuzeum.

Diagnoza ekomuzeum powinna obejmować kompleksową analizę potencjału dziedzictwa, jego specyficznych cech, stanu zachowania, elementów zagrożonych i zasobów, które warto uwzględnić (np. infrastruktura, stan własnościowy). Bardzo ważne jest szerokie spojrzenie na dziedzictwo i zbadanie jego aspektów przyrodniczych i kulturowych, materialnych i niematerialnych. Trzeba zaprojektować zakres i przebieg diagnozy tak, aby uzyskać kluczowe informacje i dane, które mogą być przydatne w tworzeniu projektu i rozwijaniu ekomuzeum.

Diagnoza pozwala na:

• zrozumienie sytuacji i percepcji dziedzictwa przez lokalną społeczność;
• zaangażowanie ludzi i przyciągnięcie sojuszników do ekomuzeum;
• lepsze określenie potrzeb, kompetencji, motywów i możliwości;
• konfrontację poglądów i opinii z danymi empirycznymi;
• lepsze wykorzystanie zasobów i energii ludzi;
• śledzenie trendów, zmian i procesów.
• to follow trends, changes and processes.

Diagnoza składa się z kilku kroków:

Do głównych narzędzi diagnozy należą:

• Analiza dokumentów (desk research);
• Badanie ankietowe;
• Wywiad;
• Obserwacja.

Analiza Dokumentów

Analiza dokumentów jest pierwszym krokiem do zrozumienia sytuacji I przygotowania dalszych kroków badawczych. Wszystkie dokumenty, które można wykorzystać do zdobycia informacji są istotne w procesie planowania ekomuzeum (raporty, opracowania dane statystyczne, artykuły, strategie, mapy itd.) i powinny zostać uwzględnione w analizie.

Badanie Ankietowe

Badanie ankietowe pozwala na zgromadzenie danych ilościowych, poznanie opinii, tendencji i nastawienie do zasobów dziedzictwa, ich wartości, pomysłów na ich ochronę i zachowanie, potencjału. Jest to dobra metoda dotarcia do większej grupy odbiorców. Jest kilka technik prowadzenia badań ankietowych:

• PAPI (Paper and Pencil Interview) – technika ankieterskich wywiadów osobistych;
• CATI (Computer Assisted Telephone Interview) – ankieterzy zadają pytania przez telefon I rejestrują odpowiedzi na komputerze;
• CAWI (Computer Assisted Web Interviewing) – badania on-line;
• CAPI (Computer Assisted Personal Interview) – badanie prowadzone w domu respondenta.

Jedną z najtrudniejszych części badanie jest zaprojektowanie ankiety w taki sposób, żeby pytania były jasne, zrozumiałe i przydatne to zebrania niezbędnych, interpretowalnych danych. Zebrane informacje mają tendencje do schematyzmu i nie dostarczają pełnego, spójnego obrazu sytuacji, ale pokazują poglądy wspólne dla szerokiej grupy interesariuszy.

Wywiad

Aby pogłębić wiedzę I lepsze zrozumienie procesów rekomenduje się zaplanowanie serii wywiadów z grupą osób, które dostarczą interesujących punktów widzenia, nowych perspektyw i rzucą może nowe światło na sytuację i możliwe kierunki rozwoju ekomuzeum. Wywiady powinny być prowadzone w oparciu o wcześniej przygotowany scenariusz, ale technika ta pozwala na wprowadzenie dodatkowych pytań i podążanie za nowymi pomysłami, zaproponowanymi przez interlokutora.

Wywiady są źródłem danych jakościowych. Mogą być prowadzone na dwa sposoby:

• IDI (In-Depth Interview) – indywidualna, bezpośrednia rozmowa z respondentem, pozwala na uzyskanie pogłębionych odpowiedzi;
• FGI (Focus Group Interview) – zogniskowany wywiad grupowy, wywiad przeprowadzony jednocześnie z kilkoma osobami według określonego scenariusza.

Obserwacja

Obserwacja jest metodą zaplanowanego, regularnego przyglądania się zjawiskom i kwestiom, bezpośrednio lub pośrednio odnoszących się do przedmiotu badań lub mających na nie wpływ. Często jest niedocenianą i pomijaną metodą zdobywania wiedzy. Niemniej jednak, pozwala ona obiektywne spojrzenie na sytuację, nieobciążone żadną formą oceny czy subiektywnego odczucia. Ważne jest prowadzenie obserwacji w sposób systematyczny, bo tylko tak można odróżnić tendencje od jednorazowych wydarzeń. Zebrana informacja jest rzetelna i ma wartość badawczą.

Podczas prowadzenia diagnozy warto:

• unikać nadmiaru informacji I skupić się na głównym przedmiocie;
• wykorzystywać informacje dla podtrzymania hipotezy i lepszego zrozumienia sytuacji, i jej możliwych zmian;
• wykorzystywać wiedzę innych;
• konsultować zdobytą wiedzę ze społecznością, ekspertami i praktykami;
• nie unikać konfliktów, kwestii trudnych I kontrowersyjnych
• być ciągle ciekawym ludzi I środowiska.

Analiza Danych, Interpretacja i Generalizacja

Zebrane dane muszą zostać przeanalizowane i zinterpretowane pod kątem planowania rozwoju ekomuzeum i potencjalnych pomysłów i rozwiązań, służących osiągnięciu tego celu. Efekty diagnozy stanowią uporządkowane wnioski i rekomendacje. Wszystkie dane liczbowe i zebrane opinie, stanowiące podstawę wniosków i rekomendacji powinny zostać zawarte w raporcie z diagnozy. Diagnoza powinna pozwolić m.in. na:

• lepsze poznanie zasobów dziedzictwa;
• przekonanie się, jakie walory lokalne są ważne dla społeczności;
• dowiedzenie się, co ludzie myślą o tworzeniu ekomuzeum (będą też mieli okazję dowiedzieć się, czym jest ekomuzeum);
• zdobycie wiedzy, jaki społeczność może mieć wkład w ekomuzeum.

Interpretacja dziedzictwa jest działaniem edukacyjnym, które ma na celu ukazanie znaczenia i relacji poprzez używanie oryginalnych przedmiotów, bezpośrednie doświadczenie , i za pośrednictwem mediów ilustrujących, w większym stopniu niż poprzez proste przekazywania rzeczowej informacji – zgodnie z definicją Freemana Tildena, który ustanowił zasady i teorie interpretacji dziedzictwa w swojej książce z roku 1957 „Interpretacja Dziedzictwa”. Praca Tildena w Służbie Parków Narodowych Stanów Zjednoczonych (United States National Park Service – NPS) zainspirowana przez pokolenia interpretatorów na całym świecie i wciąż jest obowiązującym tekstem w tej dziedzinie.

Różnice pomiędzy informacją a interpretacją dziedzictwa:

Według Freemana Tildena „informacja niekoniecznie jest interpretacją, jednak cała interpretacja dziedzictwa zawiera informację”. Skuteczna interpretacja dziedzictwa nie dotyczy tego, co się przekazuje odbiorcom, ale raczej sposobem w jaki się to przekazuje i prezentuje. Informacja zaprezentowana odwiedzającym jest właśnie tym, nagimi faktami: dane, opisy, kategorie, liczby i daty. Interpretacja dziedzictwa jest nastawiona na cel, procesem skupionym na odbiorcy, który osiąga efekty, interpretacja wykorzystuje techniki marketingowe i reklamowe, strategie dziennikarskie, i używa innych narzędzi, żeby osiągnąć efekty interpretacyjne. Dobrze przeprowadzona interpretacja jest przyjemnością, inspirującym, i motywującym, rekreacyjnym doświadczeniem edukacyjnym.

Celem interpretacji jest poprawa I wzbogacenie doświadczenia odwiedzających poprzez pomoc gościom odwiedzającym obiekty zrozumienie znaczenie miejsca, które odwiedzają i powiązanie tych znaczeń do ich własnego, osobistego życia. Poprzez tkanie fascynującej, tematycznej opowieści o zjawiskach środowiska i wydarzeniach historycznych, interpretatorzy mają za zadanie umożliwić odwiedzającym poznanie i odwoływanie się do ich własnych doświadczeń. Efektywna interpretacja umożliwia odwiedzającym tworzenie skojarzeń pomiędzy uzyskaną informacją i ich wcześniejszym postrzeganiu. Interpretacja jest często wykorzystywana przez agencje samorządowe i organizacjami pozarządowymi w promocji społecznego zarządzania gruntami i krajobrazem.

W książce z roku 1957 “Interpretacja Dziedzictwa” („Interpreting Our Heritage”) Friman Tilden określa sześć zasad interpretacji:

Interpretacyjny przekaz czy przekaz oparty na interpretacji dziedzictwa nie jest łatwym sposobem na prezentowanie informacji. Interpretacja dziedzictwa jest specyficznym procesem komunikacji, którego używa się do wyjaśnienia surowej informacji, z języka specjalistycznego stosowanego przez ekspertów na język przystępny dla odbiorców, w sposób inspirujący i angażujący, który pozostawia trwałą i głęboką zmianę na odbiorcach.

Proces przekazu interpretacyjnego jest czymś więcej niż rozmieszczenie kilku tablic w obiekcie dziedzictwa. Komunikacja oparta na interpretacji dziedzictwa jest procesem obejmującym wszystko i wszystko ogarniającym, który dociera głęboko do ludzkich wnętrz na bardzo osobistym i znaczącym poziomie i pozostawia pozytywne i długotrwałe wrażenie, które zmienia sposób, w jaki ludzie rozumieją i myślą o rzeczach. Interpretacja dziedzictwa jest filozofią, techniką edukacyjną, strategią angażowania i narzędziem zarządzania.

Przy próbie zrozumienia, czym jest interpretacja, pomocne może być przyjrzenie się modelowi projektu interpretacji. Proces ten został opracowany przez HDC International i jest znany jako Model Interpretacyjny Veverki lub Proces Interpretacyjny Veverki.

Poniżej znajduje się lista 12 dobrych powodów, dla których interpretacja dziedzictwa jest elementem krytycznym dla sukcesu lub porażki obiektu dziedzictwa.

• Interpretacja dziedzictwa pokazuje, w jaki sposób miejsca dziedzictwa mają wartość dla odwiedzających.
• Interpretacja dziedzictwa może inspirować odwiedzających i budować poczucie osobistej i społecznej dumy.
• Interpretacja dziedzictwa jest powodem, dla którego odwiedzający przyjeżdżają do obiektu dziedzictwa. Płacą spore pieniądze za opowieść i doświadczenie miejsca.
• Bez interpretacji dziedzictwa miejsca historyczne są, w odczuciu odwiedzających, kolejnym STARYM miejscem!
• Interpretacja dziedzictwa sprawia, że odwiedzający DBAJĄ o dziedzictwo.
• Programy interpretacji dziedzictwa, wydarzenia i usługi są powodem, dla którego odwiedzający wracają do miejsc dziedzictwa.
• Programy interpretacji dziedzictwa, wydarzenia i usługi mogą zwiększyć liczbę odwiedzających poprzez zwiększenie poczucia KORZYŚCI, jakie turyści uzyskują przez pojechanie do konkretnego miejsca dziedzictwa.
• Programy interpretacji dziedzictwa, wydarzenia i usługi mogą się przyczynić do obniżenia kosztów utrzymania i zredukowania negatywnych kwestii w zarządzaniu, jeśli zostanie wykorzystana jako narzędzie zarządzania.
• Dobrze przygotowane prezentacje i program interpretacji dziedzictwa zwiększają czas oczekiwania, zwiększając potrzebę skorzystania z gastronomii czy sklepu.
• Interpretacja dziedzictwa dostarcza wartość dodanej do każdego doświadczenia turystyki dziedzictwa, i wysiłków marketingowych miejsc dziedzictwa.

Proces planowania powinien zawierać różne aspekty działania i zarządzania ekomuzeum i powinien pasować do lokalnych okoliczności (np. zasobów dziedzictwa, ludzkich i instytucjonalnych).

I. Treść Merytoryczna

Treść merytoryczna zależy od celów ekomuzeum, zasobów dziedzictwa, dostępnej infrastruktury, odbiorców, programu edukacyjnego, oferty turystycznej.

I.1. Cele

Jedną z najważniejszych kwestii jest określenie celów ekomuzeum. Będą one determinować profil ekomuzeum, kierunki rozwoju, działania, strukturę i sposób zarządzania. Cele zależą od lokalnej sytuacji i okoliczności, zasobów dziedzictwa i ich stanu, lidera i partnerów ekomuzeum. Poniżej znajduje wybór celów deklarowanych przez ekomuzea:

Każde ekomuzeum powinno określić swoje indywidualne cele I misję. Nawet jeśli wydają się one oczywiste dla liderów, cele i misja powinny zostać wspólnie określone i spisane.

I.2. Zasoby dziedzictwa

Na etapie diagnozy lokalnego dziedzictwa, zasoby są identyfikowane i analizowane. Stanowi to punkt wyjścia do projektowania, które zasoby będą podstawą ekomuzeum i w jaki sposób zostaną zinterpretowane i udostępnione. Istnieje szeroki zakres narzędzi i technologii, które można wykorzystać do interpretacji przedzictwa.

Wybór narzędzi i technologii będzie zależał od charakteru dziedzictwa, zasobów ludzkich, funduszy, dostępnej infrastruktury, grup odbiorców…

I.3. Odbiorcy

Przy projektowaniu ekomuzeum ważne jest określenie potencjalnych odbiorców. Według interpretacji dziedzictwa, przekaz powinien być sformułowany i dostarczany w sposób odpowiedni do konkretnego segmenty odbiorców.

I.4. Infrastruktura

Infrastruktura obejmuje wszelkiego rodzaju przestrzenie wewnątrz 9i na zewnątrz, które mogą być wykorzystane do celów ekomuzeum. Jego diagnoza powinna wskazać potencjał i potrzeby. Następnym krokiem jest ocena, które zasoby są gotowe do wykorzystania, a które wymagają adaptacji lub stworzenia. Potrzeby zależą od planowanych działań i charakteru zasobów dziedzictwa, które mają być zinterpretowane i udostępnione.

Interpretacja I użytkowanie istniejącej infrastruktury powinny być powiązane z całościową koncepcją ekomuzeum.

I.5. Zasoby ludzkie

Do rozwoju ekomuzeum i jego programu edukacyjnego potrzebne są specyficzne zasoby ludzkie. Obejmują one nie tylko specjalistów w określonych dziedzinach i polach, ale także ludzi o szczególnych umiejętnościach, praktyce, doświadczeniu i talencie. Program ekomuzeum można skonsultować ze specjalistami wewnętrznymi i zewnętrznymi, ale wymaga ono także zaangażowania lokalnej społeczności do rozwijania specyficznej wiedzy, umiejętności i doświadczeń.

Współpraca różnych specjalistów, praktyków i wolontariuszy jest niezbędna do osiągnięcia wysokich wartości edukacyjnych, wiedzy i umiejętności w atrakcyjny i angażujący sposób.

Ewaluacja ekomuzeum powinna skupiać się na rozwijaniu zasobów ludzkich. Wsparcie powinno wynikać z systematycznego monitorowania potrzeb i dostosowane do nich. Można wykorzystać różne metody i narzędzia edukacyjne:

I.6. Obiekty i usługi turystyczne

Dodatkowo, ekomuzea mogą współpracować z typowymi obiektami I usługami turystycznymi, takimi jak noclegi, restauracje i catering, a także innymi funkcjonującymi na terenie ekomuzeum, np. wypożyczalniami rowerów. Jednak, ważne jest, żeby te miejsca szanowały i promowały lokalną kulturę i tradycje (np. wykorzystywały lokalne zasoby, były przyjazne dla środowiska, szanowały lokalny krajobraz kulturowy, oferowały potrawy kuchni lokalnej itd.)

II. ZARZĄDZANIE

Zarządzanie obejmuje różne aspekty organizacji i funkcjonowania ekomuzeum, takie jak: charakter instytucjonalny, proces podejmowania decyzji, zasoby ludzkie, komunikacja, finanse, relacje ze społecznością.

II.1. Charakter Instytucjonalny

Charakter instytucjonalny zależy od warunków i możliwości. Może nim być:

• podmiot publiczny – instytucja odpowiedzialna za działanie ekomuzeum (np. muzeum – Ecomuseu do Corvo, Ecomuseu de les Valls d’Àneu, miasto lub gmina – Ecomuseo Parabiago, sieć muzealna – Rede Museológica do Concelho de Peniche)
• stowarzyszenie – w tym przypadku ustanawia się nowy podmiot do zarządzania ekomuzeum i zwykle ma on formę stowarzyszenia (np. Ecomuseo Casilino Ad Duas Lauros, Lis Aganis Ecomuseo delle Dolomiti Friulane) lub przedsiębiorstwa społecznego (Museu do Traje de São Brás de Alportel)
• podmiot prywatny – ekomuzeum jest utworzone i prowadzone przez podmiot prywatny lub grupę osób (np. ekomuzeum rodzinne)
• Grupa nieformalna – może mieć formę partnerstwa międzysektorowego, złożonego z różnorodnych podmiotów (instytucji publicznych, organizacji, przedsiębiorstw i osób), które deklarują (deklaracja członkowska) wolę współpracy w oparciu o wspólne wartości i standardy jakościowe (np. Ekomuzeum Doliny Karpia, Ekomuzeum “Dziedziny Dunajca”). W obydwu wymienionych przypadkach istnieje wiodąca organizacja (stowarzyszenie), która wspiera działalność ekomuzeum).

Warto wspomnieć, że Włochy są jedynym krajem, które wypracowały specjalne prawo, odnoszące się do ekomuzeum.

II.2. Struktura i proces podejmowania decyzji

Proces podejmowania decyzji zależy od przyjętego statusu instytucjonalnego i struktury. Jako że ekomuzeum zajmuje się dziedzictwem, które ma wartość dla społeczności, ważne jest stosowanie zasad demokratycznych i mechanizmów partycypacji publicznej, angażującej w większym stopniu społeczeństwo w ten proces.

Struktura ekomuzeum może obejmować:

• Zarząd wykonawczy – odpowiedzialny za zarządzanie operacyjne ekomuzeum
• Radę naukową – ciało doradcze, odpowiedzialne za rzetelne i jakościowe działanie ekomuzeum
• Grupy robocze – odpowiedzialne za projektowanie i wdrażanie określonych aspektów działalności i rozwoju ekomuzeum (np. szkolenia, promocja, partycypacja publiczna, sieciowanie, fundraisingu itd.)
• Fanklub – zebranie osób zainteresowanych działaniem ekomuzeum i chętnych do jego wspierania.

Każde ekomuzeum może zaprojektować inne element struktury, tak aby przyczynić się do podniesienia efektywności i sprawności systemu działania i zarządzania.

II.4. Komunikacja

Komunikacja jest jedną z najważniejszych kwestii w zarządzaniu ekomuzeum. Powinna być dobrze zaplanowana i przez cały czas rozwijana. Obejmuje komunikację wewnętrzną (pomiędzy zespołem ekomuzeum i wszystkimi osobami zaangażowanymi, np. wolontariuszami) i komunikacją zewnętrzną zarówno ze społecznością jak i odbiorcami oferty ekomuzeum.

Lista metod, narzędzi I kanałów jest otwarta i ekomuzeum powinno zastosować te najbardziej adekwatne do grupy odbiorców i dostarczanego przekazu.

II.5. Finanse

Do podjęcia kwestii zarządzania kwestiami finansowymi, ekomuzeum powinno najpierw określić, jakie są jego stałe koszty (np. koszty osobowe, koszty stałe) i koszty związane z działalnością (np. organizacja wydarzeń, szkolenia, wydawanie publikacji). Kluczowe jest ustalenie niezbędnych kosztów, żeby zaplanować budżet ekomuzeum.

Możliwości finansowe ekomuzeum zależy od jego statusu i struktury. Ekomuzea różnią się między sobą pod tym względem. Część z nich ma stałe finansowanie i regularny budżet roczny, działanie innych opiera się na projektach i ich budżet zmienia się okresowo w zależności od ich aktywności i efektywności fundraisingowej. Posiadanie budżetu opartego na projektach oznacza wysoki stopień niezależności dla ekomuzeum, ale może być ryzykowne w przypadku niskiej efektywności w pozyskiwaniu środków.

Ogólnie ekomuzea wykorzystują zróżnicowane źródła finansowania:

II.6. Relacje ze społecznością lokalną

W procesie planowania rozwoju ekomuzeum, istotną kwestią jest budowanie i utrzymywanie relacji ze społecznością. Więcej na temat tego aspektu działania ekomuzeum zaprezentowano w module „Partycypacja, aktywne zaangażowanie obywatelskie. Proces partycypacyjny”.

II.7. Sieciowanie wewnętrzne i zewnętrzne

Ekomuzeum działa na określonym obszarze, co może ograniczać jego wiedzę na temat modeli, rozwiązań, pomysłów, innowacyjnych metod i narzędzi stosowanych przez inne ekomuzea. Ta wiedza i umiejętności mogą być rozwijane i podnoszone dzięki uczestniczeniu w sieciach. Służą one dobrze wymianie doświadczeń i budowaniu wspólnoty ekomuzeów na różnym poziomie (regionalnym, krajowym, międzynarodowym). Na początek, ekomuzeum może zainicjować lub przyłączyć się do lokalnej sieci podmiotów (publicznych, prywatnych, społecznych, aby wzmocnić lokalną współpracę. Następnym krokiem jest rozpoczęcie współpracy z innymi ekomuzeami lub podobnymi inicjatywami w regionie i kraju. Jeśli posiadają wystarczający potencjał, z czasem partnerzy mogą podjąć decyzję o ustanowieniu sieci (rekomendowane jest, żeby jeden z partnerów zgodził się pełnić funkcję lidera/koordynatora sieci). Ale trzeba mieć świadomość, że uczestniczenie w sieciach nie tylko przynosi korzyści, ale wymaga dodatkowej pracy i zaangażowania i ekomuzeum musi dysponować potencjałem, żeby działać w sieci/sieciach.

Dobrym przykładem sieci jest francuska sieć – Fédération des Écomusées et des Musées de Société (https://fems.asso.fr), która zgromadziła 139 członków reprezentujących ekomuzea, muzea społeczne i centra interpretacyjne. Innym przykładem jest Włoska Sieć Ekomuzeów, która opublikowała Staretegiczny Manifest Włoskich Ekomuzeów w roku 2017.

Trzeba też wspomnieć o platformach poświęconych ekomuzeom, których celem jest wsparcie i wzmocnienie ich rozwoju, współpraca i wymiana między nimi:

• European Ecomuseums Online Network – EEON (https://ecoheritage.eu/european-ecomuseums-online-network-eeon/), utworzona dzięki projektowi “EcoHeritage: Ecomuseums as a collaborative approach to recognition, management and protection of cultural and natural heritage”.
• DROPS Światowa Platforma na rzecz Ekomuzeów i Muzeów Społecznych (https://sites.google.com/view/drops-platform/home).

Podsumowanie

Ważne jest, żeby prowadzić systematyczny i szczegółowy proces planowania w sposób partycypacyjny, ponieważ:

• pozwala on na dobrą identyfikację zasobów dziedzictwa w sposób kompleksowy i na ocenę jego stanu i potrzeb do jego poprawy i zachowania
• angażuje różnych interesariuszy i przedstawicieli społeczności
• ocenia potencjał i możliwości, definiuje wyzwania i bariery
• służy tworzeniu wizji ekomuzeum
• prowadzi do określenia działań i zadań, służących osiąganiu celów (wdrożeniu wizji)
• przyciąga ludzi ceniących dziedzictwo i zachęca ich do współpracy
• pozwala na określenie potrzeb: społecznych, finansowych, organizacyjnych, kwalifikacyjnych itd.
• przynosi najlpsze rozwiązania służące ochronie, zachowaniu i prezentacji dziedzictwa
• rozwija programy edukacyjne, które pomagają podnieść świadomość lokalne wartości przyrodnicze, kulturowe i historyczne, i wzmacnia poczucie tożsamości i dumy
• prowadzi do oszacowania i planowania źródeł finansowych, aby zapewnić niezbędne fundusze dla zachowania trwałości ekomuzeum.