1. Korzenie dyskursu dotyczącego zrównoważonego rozwoju

Żyjemy w świecie pełnym wyzwań, w dystopijnym scenariuszu, charakteryzującym się nierównością, masowym wzrostem liczby ludności, zmianami klimatycznymi, globalizacją. Są to efekty lat wydobywania zasobów, eksploatacji ludzi, służące wymagającemu sektorowi gospodarczemu. Nasze czasy charakteryzują się nowymi i starymi negatywnymi efektami. Od 75 lat żyjemy w nowej erze geologicznej, znanej jako antropocen: znaczenie tej epoki polega na znaczeniu ludzkości, która stała się największym indywidualnym czynnikiem wpływającym na to jak systemy planetarne się zmieniają (Janes, 2009). Człowiek stracił kontakt z naturą, użytkując i eksploatując zasoby planety, które są ograniczone; od połowy XX w. dalej w czasie, ludzkość systematycznie przekraczała „granice planety” (Worts, 2022).

Określając i kwalifikując granice planetarne, które nie mogą być przekraczane nie mogło pomóc w zapobieżeniu działalności ludzkiej powodującej nieakceptowalne zmiany środowiskowe. Te granice określają bezpieczną przestrzeń do działania dla ludzkości z szacunkiem dla systemu Ziemi i w powiązaniu z subsytemami i procesami biofizycznymi planety. Jeśli chcesz się dowiedzieć więcej o granicach planetarnych, odwiedź tę stronę.

Przykładem zrozumienia, jak ludzkość przekroczyła granice, jest koncepcja śladu ekologicznego, wtóry wskazuje, jak wiele terenu biologicznie produktywnej ziemi i wody pojedyncza populacja czy działanie potrzebuje do wyprodukowania wszystkich zasobów, które konsumuje i do zabsorbowania odpadów, które generuje, stosując dominującą technologię i praktyki zarządzania zasobami. Ślad Ekologiczny miejsca mierzy się  zwykle w globalnych hektarach i musi być porównany z biopojemnością tego miejsca. Jako że Ślad Ekologiczny Ludzkości to 2,7 globalnych hektarów na osobę (z czego 60% stanowi Ślad węglowy) a biopojemność planety stanowi 1,5, żyjemy znacznie powyżej limitów Ziemi, i zużyjemy naturalny kapitał planety w bardzo bliskiej przyszłości, jeśli nie zostania przyjęta polityka zrównoważonego rozwoju.   

Niestety, zgodnie z ostatnimi studiami globalne ocieplenie wywołane emisjami antropogenicznymi prowadzi nas jeszcze bliżej punktu, od którego nie będzie już odwrotu, który spowoduje nieodwracalną globalną destabilizacją klimatyczną. Sekretarz Generalny ONZ, Guterres, zaprosił ministrów z 40 krajów na spotkanie w celu przedyskutowania kryzysu kimatycznego w lipcu 2022” „Mamy wybór. Zbiorowe działanie lub zbiorowe samobójstwo. Decyzja należy do nas”.

Więcej informacji, odwiedź tę stronę.

Zmiana klimatu jest tylko jednym problemem, z którym zmaga się świat; szacunek dla środowiska ma bardzo głębokie korzenie historyczne. 

Kwestie klimatyczna pojawiła się w latach 60-tych i 70-tych XX w. i skupiała się na kontrowersjach wokół modelu rozwoju, skupiona głównie na celach związanych z modernizacją, postępem i wzrostem (Borrelli, Mela, Mura, 2023). W rzeczywistości, rozwój gospodarczy opierał się wyłącznie na zasadach gospodarczych, skoncentrowanych na wzroście, modernizacji i postępie, uwzględniając środowisko z perspektywy „wydobywczej”.

Jeśli chodzi o przyszłość Ziemi zainteresowanie wzrasta, nawet rządy zaczynają współpracować w obronie planety i środowiska, i zorganizowano wiele konferencji w celu osiągnięcia tego celu.

W roku 1987 Raport Brundtland dotyczył kwestii bliskiego związku między rozwojem gospodarczym i jakością środowiska. Rozwój zrównoważony został zdefiniowany jako „zaspokojenie potrzeb obecnego pokolenia bez ograniczania możliwości przyszłych do odpowiadania na swoje”. Rozwój gospodarczy musi być w związku z tym planowany „w dłuższej perspektywie”, z szacunkiem dla środowiska.

Jednym z efektów Raportu była Konferencja ONZ na temat Środowiska i Rozwoju w in Rio de Janeiro w roku 1992 (Szczyt Ziemi), której celem było „stworzyć strategie służące zatrzymaniu stanu degradacji środowiska (i) porównać strategie polityczne na rzecz przywrócenia równowagi środowiskowej, społecznej i gospodarczej”(Zabbini, 2007 in Borrelli Mela, Mura 2023).

Definicje zrównoważonego rozwoju łączy skupienie się na trzech filarach zrównoważoności: gospodarczym, społecznym i środowiskowym. Zrównoważoność jest równowagą pomiędzy tymi czynnikami.  Bardzo sugestywnym przykładem jest stołek Younga (1997): trzema filarami są nogi stołka, a dla zachowania równowagi muszą mieć tę samą długość. Jednak, metafora stołka została skrytykowana, ponieważ środowisko powinno być podłogą , na której stołek stoi, jako że jest ono najważniejsze dla ludzkości.   

Następnie, uwaga przeniosła się na analizę punktów kontaktu i krzyżowania się trzech filarów, które nie są już traktowane jako odizolowane byty (Gibson 2002 in Borrelli Mela Mura, 2023).

Tak więc, wzrastająca świadomość potrzeby zajmowania się kwestiami środowiska globalnie, poprzez budowanie partnerstw i współpracy. Zasady wypracowane podczas Szczytu stały się fundamentem myślenia w kolejnych latach, w szczególności:

• Potrzeba holistycznych relacji (znajdując równowagę między wymiarem gospodarczym, społecznym i środowiskowym) w dynamicznej równowadze, uważnych na szczegóły i na całość, z wglądem na wzajemne oddziaływanie pomiędzy stronami.
• Logika długoterminowa, z horyzontem czasowym planowania / ewaluacji.
• Sprawiedliwość: wewnątrzpokoleniowy, równy dostęp do zasobów z myślą o sprawiedliwości i równych możliwościach następujących po sobie pokoleń.
• Efektywność wykorzystania zasobów.
• Zrównoważoność ekologiczna: zachowanie zapasów zasobów i zapewnienie dobrobytu bez niszczenia systemu, co do ich nośności. 
• Partycypacja, poprzez aktywizację współpracy: zrównoważony rozwój jest rozwojem partycypacyjnym (Borrelli Mela Mura 2023).

Jednym z dokumentów, które powstały podczas konferencji była Agenda 21, porozumienie programowo-operacyjne, którego celem była całkowita integracja ochrony środowiska i rozwoju poprzez współpracę międzynarodową.  

Od roku 1992, doświadczenia zdobyte podczas pierwszego spotkania w Rio są powtarzane co rok, w celu przeglądu i aktualizacji propozycji i dyrektyw w odniesieniu do nowych wyzwań i możliwości.

Agenda 21 kierowała rządzeniem zrównoważonym rozwojem do roku 2015, kiedy to została zastąpiona Agendą 2030. 

Bardziej zrównoważony i sprawiedliwy świat był zawsze priorytetem dla ONZ. Jedna z pierwszych prób, od 2000-2015, były Cele Rozwoju Milenijnego, które wprowadziły podejście publiczne i przyjazne sektorowi zbudowane wokół celów. Innowacją było, że zamiast kompleksowego procesu planowania, było wytyczenie zestawu ośmiu celów.

Podejście oparte na celach zostało uznane za sukces i konsekwentnie włączone w następny program, Agenda 2030 i 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs).

2. Agenda 2030 i SDGs: podejście oparte na celach

Agenda 2030 jest “planem działania dla ludzi, planet i dobrobytu. Stara się także wzmocnić powszechny pokój w większej wolności (McGhie, 2021, s. 8).

Agenda jest powszechna (dla wszystkich państw); traktuje priorytetowo osoby w niekorzystnej sytuacji; jest połączona (cele mają być osiągnięte w tym samym czasie); jest włączająca (każdy może odegrać rolę, jako prawo); ma na celu budowanie partnerstw w celu osiągnięcia celów (McGhie, 2021, s. 9).  

Agenda 2030 odnosi się do 5P: ludzie (people), planet, dobrobyt (prosperity), pokój i partnerstwo. 5P bierze pod uwagę trzy klasyczne wymiary zrównoważoności (społeczny, środowiskowy i gospodarczy) i zamienienie ich w cele; co więcej pokój i partnerstwo są dwoma innymi wymiarami dodanymi do zrównoważoności (McGhie, 2022, s. 2).

 Agenda 2030 opiera się na 17 Celach Zrównoważonego Rozwoju:

“Żeby zrozumieć SDGs , trzeba mieć na uwadze pewne aspekty. SDGs są ramą efektów dla samej Agendy 2030; po drugie, SDGs nie są listą kontrolną, ale są listą rzeczy do zrobienia, która ma pomóc w osiągnąć, jako program pozytywnych zmian; po trzecie, SDGs są zestawem powiązanych celów do osiągnięcia razem, a w pracy nad osiągnięciem jednego czy więcej, musimy kontrolować, czy nie osiągamy postępu w jednej dziedzinie poprzez tworzenie problemów gdzieindziej; po czwarte, na wiele sposobów, SDGs nie są nową Agendą, ale ostatnią próbą umieszczenia świata na ścieżce ku zrównoważonemu rozwojowi. Po piąte, Agenda nie jest programem nowego porozumienia, ale mechanizmem lepszego osiągania większego zakresu istniejących wielostronnych porozumień. Agenda dąży do równoczesnego osiągania celów. Po szóste, chociaż Agenda I SDGs zostały ustanowione jako zaproszenie dla wszystkich sektorów do współpracy jako wielostopniowe zarządzanie, są one zbyt chętnie zaliczane do staromodnych sposobów myślenia o informacji, płynących w górę, żeby informować sprawozdawczość krajową” (McGhie 2022, s. 2).

SDGs są także znane jako Cel Globalny i są powszechnym wezwaniem do działania, aby skończyć z biedą, ochronić planetę i zapewnić, że do roku 2030 wszyscy ludzie będą się cieszyć pokojem i dobrobytem.

Cechy programów są następujące:

• program oparty na prawach i próba promocji wielopoziomowego zarządzania kompleksowymi wyzwaniami.
• wartości powszechne i prawa człowieka są wspólnym kierunkiem dla wszystkich państw i sektorów.. 
• współpraca pomiędzy różnymi sektorami pomaga tworzyć nowe, zrównoważone rezultaty. 

W tym sensie, zastosowano szersze podejście i współpraca stała się jednym z filarów programów. Co więcej, cele te muszą być traktowane jako całość, a osiąganie jednego z nich nie oznacza, że inny cel zostanie zaniedbany.

Agenda 2030 jest w dużej mierze osiągana przez 17 SDGs, które są wspierane przez 169 celów, które przyjęto, aby wnieść największy wkład w zabezpieczenie zrównoważonej przyszłości. Uzgodniono, że postęp w realizacji tych Celów będzie monitorowany przy użyciu 232 wyjątkowych wskaźników.

169 celów jest rodzajem podcelów, które są na bardziej praktycznym poziomie do realizacji. Cele i wskaźniki są sposobem na mierzenie zrównoważonej ewolucji i rzeczywistego oddziaływania. Można uważać SDG za „wielki cel”, podczas gdy podcele odnoszą się do programowania działań, i tak ten sam SDG może mieć więcej niż jeden podcel.  Na przykład, w przypadku SDG 4 (Dobra jakość edukacji), jednym z podcelów (4.7.) jest „edukacja na rzecz zrównoważonego rozwoju i globalnego poczucia obywatelskości” (Patrz rycina 2 i 3). Oznacza to, że potrzebne jest organizowanie konkretnych działań aby osiągnąć ten cel, na przykład 4.a): zbudować obiekty edukacyjne, które będą uwzględniały potrzeby osób z niepełnosprawnościami i gender.

Wskaźniki są miernikami tego, na ile posuwamy się w osiąganiu podcelów, monitorowania zmiany i poprawy. W praktyce, wiele oficjalnych wskaźników nie jest szczególnie istotne w pracy z sektorami, w tym muzeami i instytucjami kultury. Podcele są dobrze dostosowane do praktycznego stosowania, i sektory i organizacje mogą tworzyć swoje własne wskaźniki monitorowania postępu.

Pod tym linkiem można znaleźć poradnik, który służy do lepszego zrozumienia podcelów i wskaźników SDGs: unstats.un.org/sdgs/metadata

Pierwszym krokiem do realizacji podcelów SDGs jest złożenie konkretnego zobowiązania, by pomóc osiągnąć ich sukces (Mcghie 2021, s. 14).

Chociaż SDGs muszą być traktowane jako całość i powinny być osiągane we współpracy wszystkich na poziomie geopolitycznym, są różne przeciwności, które wyrażają się w braku równowagi między strategiami zrównoważonego rozwoju i gospodarczymi interesami państw. Ta przeszkoda ogranicza współpracę między różnymi krajami w znalezieniu wspólnego rozwiązania na poziomie globalnym, które zależy jednak od wyborów , które muszą być dokonane na poziomie lokalnym, ponieważ znajomość realiów lokalnych jest fundamentalna do osiągnięcia efektywnych praktyk.

1. Myśl globalnie, działaj lokalnie. Jak instytucje kultury mogą wspomóc osiąganie SDGs.

Pierwszym krokiem do zrównoważonej przemiany jest uznanie roli ludzi jako jedynych zdolnych do podjęcia działań w kierunku rozwoju zrównoważonego. W tym sensie kultura odgrywa kluczową role w zrównoważonych praktykach i jej wzmocnienie może wspierać pozytywną dynamikę wdrażania Celów Zrównoważonego Rozwoju. Ewolucja kulturowa ma miejsce, kiedy współpraca sprzyja wspólnym zachowaniom i wartościom.  Różne kultury spotykają się i zderzają poprzez interakcje społeczne, modyfikując i wspierając ich ewolucję; w tym sensie ekomuzea, w których społeczności odgrywają istotną rolę, można uznać za inkubatory ewolucji kulturowej, zdolne do tworzenia relacji, które wzmacniają zrównoważony sposób życia (Sutter & Teather 2017, s. 53).

Rola ekomuzeów, jako aktorów zdolnych do interpretowania iI zaspokajania globalnych potrzeb na poziomie lokalnym, została już omówiona przez Borrelli i Davis (2012): „ekomuzea wdrażają dynamiczne procesy, które pozwalają społecznościom zidentyfikować, ochronić, zinterpretować i zarządzać swoimi zasobami kapitałowymi w duchu zrównoważonego rozwoju”, ekomuzea, społeczności są zaangażowane w procesy decyzyjne z różnymi interesariuszami na danym obszarze, działając jako rzecznicy potrzeb terytorialnych. Siła ekomuzeów tkwi w ich dynamicznej naturze, zdolności do adaptowania się do zmian społeczno-kulturowych i znalezienia rozwiązań na poziomie lokalnym. Ekomuzea wzmacniają poczucie miejsca i pozytywne relacje pomiędzy kulturą i naturą zarówno na poziomie lokalnym, poprzez procesy partycypacyjne, jak i na poziomie zarządczym, gdzie mogą mieć pozytywny wpływ na wdrażanie kultury zarządzania terytorialnego (idem).

Działania na rzecz zrównoważonego rozwoju w i z muzeami, i innymi instytucjami kulturalnymi można uznać za poszukiwanie metody postępowego poprawiania sposobów, w jaki wzmacniają one ludzi, by mogli domagać się praw człowieka przez swoje instytucje, takie jak Prawo do udziału w życiu kulturalnym, Prawo do edukacji, Wolność wyrazu i Prawo do informacji, Prawo do spraw publicznych, Prawo do rozwoju i innych praw (McGhie 2022).

Pytania do autorefleksji

1. Dlaczego podejście oparte na celach jest ważne?
   Odpowiedź: Ponieważ ważne jest użycie podejścia opartego na celach do znalezienia weryfikowalnych i mierzalnych środków. Być może do połączenia strategii tworzonych lokalnie i globalnie, aby przetrzeć szlaki do zarządzania, monitorowania i ewaluowania każdego projektu, aby osiągnąć określone cele.
2. Proszę wymienić trzy wymiary zrównoważonego rozwoju. Które z tych wymiarów są zintegrowane z Twoim muzeum / ekomuzeum?
   Odpowiedź: gospodarczy, społeczny i środowiskowy.
3. Jakie są pozostałe dwa wymiary zrównoważonego rozwoju, wprowadzone przez Agendę 2030?
   Odpowiedź: pokój i partnerstwo
4. Jakie są SDGs? Dlaczego ważne jest osiąganie ich w tym samym czasie?
5. Proszę zrobić wycieczkę po swojej instytucji I spróbować pomyśleć o tym, jakie elementy można poprawić, żeby przyczynić się do któregoś z SDGs. Na przykład, jak jest ogrzewany wasz pokój spotkań (CEL 13)? Jak są zarządzane wartości materialne i niematerialne, czy współpracujecie z innymi instytucjami (CEL 17)?
6. Zaprojektuj zrównoważony stół z 4 nogami: kultura, społeczność, gospodarka, środowisko. Zorganizuj spotkanie ze społecznością i zastanówcie się razem nad tymi czterema aspektami. Jeśli jedna z nóg stołu jest krótsza od innych, rozwój zrównoważony nie jest osiągnięty. Pomyślcie razem o tym, jak to poprawić, żeby osiągnąć zrównoważony rozwój. To ćwiczenie można okresowo powtarzać.
7. Narysuj / wydrukuj 17 SDGs i podczas spotkania z członkami ekomuzeum każdy uczestnik da przykład działania / jak rozumie dany cel.
8. Jakie jest prawidłowe podejście do zrównoważonego rozwoju?
9. “Myśleć globalnie I działać lokalnie”. Zastanówcie się nad tą sentencją wspólnie z grupą.

1. Planowanie projektowe i współtwórcze za pomocą myślenia lateralnego i wertykalnego, wspólne uczenie się, pomocniczość, wzmocnienie lokalne i sieciowanie

Pomyśl, czy muzea mogą rozwijać praktyczne działania, żeby być skutecznym katalizatorem zmiany kulturowej i adaptacji w okresie antropocenu (Worts 2017). Jest to możliwe pod warunkiem ciężkiej pracy, współtwórczego projektowania i planowania, i może się przyczynić do znaczącego oddziaływania! Jako że ekomuzea projektują nie tylko „dla”, ale także „ze” społecznością, potrzebne jest rozwijanie umiejętności i strategii, aby osiągnąć te cele.

Jednym z ograniczeń naszego tradycyjnego sposobu myślenia (tak zwanego myślenia wertkalnego) bierze się z faktu, że umysł stanowi system automatyczny: za każdym razem znajduje logiczne i formalnie słuszne założenie, utyka w czymś w rodzaju ślepego zaułka i postępuje wyłącznie na podstawie tego założenia. Pomyśl, co się dzieje, kiedy błędne założenia są uważane za słuszne: 1. zasoby planety są nieograniczone, 2. nie ma niezależności między systemami i ludźmi, 3. jedynym słusznym modelem gospodarczym jest liberalny kapitalizm bazujący na maksymalizacji zysku, 4. muzea zajmują się zbiorami a nie społeczeństwem i człowiekiem, 5. człowiek, odpowiadający za współczesną gospodarkę, ma kalkulator w głowie, ego zamiast serca, pieniądze w ręce i żyje w samotności na planecie bez ograniczeń.

Niestety, nauka nie zawsze odnosi sukces w wytrącaniu z równowagi błędnych modeli i koncepcji jak te. Rezultaty ostatnich badań pokazują, że około 30% przykładów spośród 12 000 Europejczyków nie ufa lub wątpi w naukę. Przed rozpoczęciem projektowania i planowania ekomuzeum trzeba rozważyć wykorzystanie innej formy myślenia, do którego jesteśmy zdolni, to znaczy do myślenia lateralnego, które myśli, że myśli, łamie tradycję, używa wolnych przestrzeni poza granicami „rozsądności” (De Bono 1990). Ekomuzea mogą wykorzystywać i proponować użycie właśnie myślenia lateralnego, jako że praktykują je już poprzez narzędzia partycypacyjne i modele zarządzania takie jak, na przykład, wspólne zarzadzanie wspólnym dobrem (Arena 2006) i współtwórcze partnerstwa (Koster 2020).

Współtwórcze partnerstwo

Współtworzenie jest procesem, który dobrze rozumieją edukatorzy: kiedy nauczyciel promuje w studentach zdolność do nadawania sensu (kierunek i znaczenie), które wynikają z ich osobistych doświadczeń, wizji a nawet frustracji. Kiedy istnieje więź zaufania, zostaje uwolniona kreatywność studenta. To często skutkuje nową nauką zarówno dla nauczyciela jak I studenta, i dlatego jest to współtwórcze. Jeśli muzeum współpracuje z organizacją i jeśli więź zaufania została ustanowiona, synergia może stworzyć wizje, wgląd i narzędzia do generowania pomysłów, przeznaczonych do prowokowania obecnych wzorów myślenia. Co więcej, oddziaływanie będzie znaczące, jeśli projekty i programy muzeum są ukierunkowane na zmianę w obrębie szerszej kulturze życia a nie wyłącznie w obrębie budynków muzeum.

Wiele muzeów, może nawet Twoje, rozwinęło dużo wiedzy fachowej w bardzo konkretnych obszarach zainteresowań: historii, nauce, sztuce etc. Poprzez partnerstwa współtwórcze muzea, z jednej strony, mogą ułatwiać dostęp do wiedzy i zrozumienie (tj. ekspertyzy) z szerokiego wachlarza doświadczeń. Z drugiej strony, mogą one ułatwiać krzyżowanie się kompetencji (których celem jest kontrolowanie) i mądrości (która tworzy dobrobyt). Poprzez taką integrację, muzea mogą pomóc swoim społecznościom wyobrazić sobie dobrze prosperującą i włączającą przyszłość.

Wspólne zarządzanie dobrami wspólnymi

Prawdopodobnie Twoje muzeum rozwija procesy partycypacyjne w celu projektowania „ze” społecznością. Weź pod uwagę, w celu osiągnięcia znaczącej zmiany i oddziaływania kulturowego, eksperymentowanie z najwyższymi poziomami na skali partycypacji, aż do wspierania projektów społeczności )wzmocnienie), aby osiągnąć wspólne zarządzanie dobrami wspólnymi. Obecna sytuacja, która w związku z kryzysem politycznym widzi drastyczne zmniejszenie dóbr prywatnych, wymaga uznania i uwydatnienia dobra wspólnych dóbr. Jednak, z jednej strony, społeczność często nie uznaje tych dóbr za swoje dziedzictwo: ekomuzea są bardzo aktywne w rozwiązywaniu tego problemu. Z drugiej strony, przestarzały model rządzenia, oparty na logice dwubiegunowego zarzadzania administrator-administrowany, która nie pozwala samej społeczności na aktywowanie swoich zasobów w celu wyrażenia pomysłów i wdrażania działań, aby rozwiązać problemy, które, często, z powodu ich stopnia skomplikowania nie mogą być rozwiązane przez instytucje takie jak muzea samodzielnie (Arena 2006). Próbowanie rozwiązania tego problemu jest skomplikowane, ale jest możliwe. Na przykład, wdrożenie zasady pomocniczości, która podkreśla zasady europejskie, możliwa jest promocja wspólnego zarządzania dobrami wspólnymi.

Dobra praktyka: pakty o współpracy w Parabiago (MI)

Dla Ekomuzeum Parabiago (MI), procesy współtwórcze i partycypacyjne są co najmniej tak ważne jak rezultaty i efekty planowanych działań. W rzeczywistości, wzajemne oddziaływanie lokalnych aktorów jest kluczowe do stworzenia poczucia miejsca i społeczności przy równoczesnym maksymalizowaniu oddziaływania. Celem nie jest jedynie realizacja działań partycypacyjnych, ale także uruchomienie umów o współpracy z obywatelami, w celu opieki, zarządzania i odnowienia dziedzictwa kulturowego i krajobrazu. W ten sposób, ekomuzeum staje się facylitatorem, który umożliwia ludziom wykorzystanie swojej energii twórczej i fizycznej, przy równoczesnym dzieleniu zasobów wewnątrz samej społeczności – wszystko w interesie ogółu i aby wytwarzać i rozwijać dobra wspólne. Umowy, które zostały zawarte w ciągu lat były zarówno formalne jak i nieformalne.

By regulować i promować wspólne administrowanie, w roku 2016 Miasto Parabiago (które zarządza ekomuzeum) przyjęło Przepisy dotyczące aktywnej partycypacji społeczności, promocji żywotnych procesów opieki, odnowienia przestrzeni miejskiej, spójności społecznej i bezpieczeństwa (ryc. 6).

Aktywni obywatele zgłosili „pomysły”, które zostały najpierw ocenione przez personel Ekomuzeum. Ekomuzeum:

1. ewaluuje ogólne zainteresowanie pomysłem I koordynacją z innymi aktywowanymi projektami.
2. identyfikuje odpowiednie trendy, które warto albo wesprzeć lub przekierować.
3. identyfikuje interesariuszy i „żywe” dziedzictwo, które trzeba zaangażować w projekt.
4. określa sposób, w jaki projekty mogą być finansowane, sposoby ułatwiania, wzmacniania i szkolenia aktywnych obywateli.
5. Identyfikuje i określa program monitorowania pożądanego oddziaływania na i w obrębie społeczności (identyfikowanie, jakie rodzaje zmian są poszukiwane).

Kiedy pomysł staje się osiągalnym projektem, rada miasta zaakceptowała go i ekomuzeum i obywatele podpisują porozumienie i zaczynają działać razem w pełnej autonomii. W tym czasie ekomuzeum wsparło 39 projektów i część z nich została powtórzona. Schemat blokowy dla tych projektów na ryc. 6 powinien być lepiej zobrazowany w formie kołowej. Faktycznie, monitoring zawartego porozumienia dostarcza informacji zwrotnej, aby lepiej zaprojektować nowe porozumienie. Jeśli Twoje muzeum chce stać się katalizatorem adaptacji kulturowej, będzie musiało zaznajomić się z tymi procesami, aby znaleźć nowy sposób zapewnienia, że dobrobyt całej planety i wszystkich jej mieszkańców pozostaje nadrzędną wizją ludzkości.

2. Jak ekomuzea mogą pomóc osiągnąć SDGs i ich podcele?

SDGs zapewniły przydatne narzędzie do prowadzenia ekomuzeum w kierunku znaczącego oddziaływania kulturalnego. Proponujemy wdrożenie siedmiu głównych działań, które równają się w SDGs (See McGhie 2021 od s. 13):

1. Chronić I otaczać opieką dziedzictwo kulturowe I przyrodnicze, zarówno wewnątrz muzeum jak i bardziej ogólnie.
2. Wspierać edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju.
3. Promować uczestnictwo w kulturze dla wszystkich.
4. Wspierać zrównoważoną / odpowiedzialną turystykę.
5. Wspierać w zakresie zrównoważonego rozwoju, np. poprzez wspieranie działań badawczych i udostępnianie ich rezultatów.
6. Bezpośrednie codzienne działania na rzecz zrównoważonego rozwoju, np. poprzez zarządzanie, rekrutację, użytkowanie zasobów, zarządzanie odpadami, a także podejścia i decyzje do zarzadzania.
7. Budować partnerstwa i współpracę ukierunkowane na zrównoważonego rozwoju.

Możesz zawsze zadać sobie pytanie: „jak mogę rozwijać cel służący lepszemu wsparciu konkretnego kluczowego działania?” lub „jak mogę lepiej wspierać wiele SDGs poprzez to kluczowe działanie?”.

Możesz znaleźć przydatne odpowiedzi w rozdziale „Połączenie 21 zasad ekomuzeów, Cele zrównoważonego Rozwoju i działania na rzecz klimatu” (McGhie 2022) w książce „Climate change discourses and practices from ecomuseums” (link), która ilustruje, jak ekomuzea mogą się przyczynić do osiągania celów rozwojowych.

3. Głowny nurt SDGs

Możesz zintegrować SDGs ze swoimi planami I projektami ekomuzealnymi, wykorzystując różne metody. Poniżej kilka z nich:

1. Integracja poprzez SDGs. Wdrażanie planu działania w celu zintegrowania jednego lub więcej SDG mając za podstawę 7 poniższych działań. Jeśli wybierzesz to podejście, weź pod uwagę także pozytywne i negatywne oddziaływanie na inne SDGs.
2. Integracja przez inicjatywy zewnętrzne. Powiązana z zewnętrznymi inicjatywami, rozwijanymi na poziomie międzynarodowym (międzynarodowe dni, lata czy dekady) i wdraża plan działania oparty na 7 działaniach.
3. Integracja przez projekt. Wykorzystanie istniejącego lub planowanego projektu: zrozumieć jego potencjał, korzyści i koszty w kontekście zrównoważonego rozwoju, i stworzyć plan maksymalizacji korzyści i minimalizacji oraz eliminacji negatywnego oddziaływania, stosując 7 kluczowych działań jako wskazówkę do programowania, wdrożenia i komunikacji.
4. Integracja przez partnerstwo. Działanie z innymi instytucjami kultury czy innymi aktorami zaangażowanymi w te same SDGs czy zestaw SDGs, dostosowane do warunków lokalnych. Podobnie jak powiązanie z inicjatywami zewnętrznymi, partnerstwo tworzy lepsze efekty, dzięki łączeniu zasobów i rezultaty, które nie mogą być osiągnięte w pojedynkę.
5. Tworzenie polityk, harmonogramów i alokowanie zasobów na rzecz działań służących zrównoważonemu rozwojowi, eliminowanie zbędnych praktyk i polityk, które mają negatywne oddziaływanie.
6. Integracja przez pracę, szkolenia i praktyk zatrudnienia: Spowodowanie, że zrównoważony rozwój jest zadaniem wszystkich, zapewnij, że wszyscy mają jasną rolę i odpowiedzialność, i pozytywne i negatywne oddziaływanie na SDGs. Włącz zagadnienia związane z rozwojem zrównoważonym do szkoleń i procesu rekrutacji personelu i wolontariuszy.
7. Integracja przez monitorowanie, ewaluację, raportowanie i komunikację: powiązanie działań ekomuzeum z SDGs. Przekazuje informacje na temat działań w sposób otwarty i przejrzysty w odniesieniu do SDGs, podkreślając zarówno pozytywne elementy jak i negatywne oddziaływanie, którymi trzeba się zająć.
8. Integracja przez doświadczenie, znajomości i codzienne używanie: poszukiwanie sposobów na zintegrowanie SDGs i rozwoju zrównoważonego poprzez uczynienie z niego codziennej praktyki; SDGs i zrównoważony rozwój stają się częścią sposobów, w jaki ludzie pracują i oddziaływają wzajemne i gdzie są właściwie zrozumiani, w kontekście wizji Agendy 2030.

Dobra praktyka: Gospodarka o obiegu zamkniętym w Parabiago (MI)

Przykład integracji SDGs za pośrednictwem partnerstwa, które dotyczy gospodarki o obiegu zamkniętym w Parabiago.

Rolnictwo nie jest główną działalnością gospodarczą w Parabiago (MI), ale tereny rolnicze są ważną cechą charakterystyczną jego krajobrazu i istotnym ogniwem między ludźmi i przyrodą. Ekomuzeum zbadało potencjał włączenia zasad „gospodarki o obiegu zamkniętym”. W tym podejściu są trzy podstawowe zasady: eliminowanie odpadów/zanieczyszczeń: zapewnić, że surowce i produkty będą mogły zostać ponownie wykorzystane; i że przyroda jest odnawiana w tym procesie. Cyrkularność, bez wątpienia, musi być cechą zrównoważonej przyszłości. W roku 2015, Ekomuzeum zaproponowało lokalnej społeczności projekt na EXPO w Mediolanie „Żywienie planety, energia dla życia!”. Projekt ten skupiał się na produkcji chleba, wykorzystując całkowicie lokalny łańcuch zaopatrzenia, w tym lokalne ziarno, lokalne przetwarzanie i lokalne rynki – ze zwróceniem szczególnej uwagi na odpady w całym łańcuchu wartości. Było zaangażowanych wielu lokalnych partnerów, w ty, rolnicy, piekarze, sprzedawcy i konsumenci (Dal Santo, 2020).

W gospodarce o obiegu zamkniętym, cykl życia surowców i produktów jest przedłużony. Cyrkularność oznacza, że odpady są zawsze traktowane jako nowy wkład, który ma wartość i jest stale poddawany recyklingowi. Istotnie, jest to podstawowy proces systemu biologicznego Ziemi. Wprowadzenie cyrkularności wymaga zmiany tradycyjnego podejścia wziąć-zrobić-wyrzucić, który stał się przeważającą częścią współczesnego społeczeństwa konsumpcyjnego. Ekomuzeum Parabiago pracowało z partnerami, aby rozwinąć przykłady cyrkularnych podejść w ramach lokalnej gospodarki (Ryc. 7). Celem jest, aby wkład surowcowy (nowy i z recyklingu) przetwarzano w sposób efektywny w celu tworzenia towarów, które zaspokajają potrzeby ludzi, podczas gdy odpady stają się nowym surowcem w trwających procesach. Rezultatem jest, że surowce naturalne i wytworzone przez człowieka krążą dalej w gospodarce bez powodowania znacznych ilości odpadów. Parabiago jest zaawansowane w zarządzaniu odpadami i wodą, rzemiośle i handlu, ale w znacznie mniejszym stopniu w energii i produkcji żywności. Z tego powodu, Ekomuzeum oceniło, że najlepsze ziarno może być produkowane w zregenerowanym krajobrazie.

Ekomuzeum Parabiago pomaga rolnikom czerpać z wiedzy o lokalnym dziedzictwie, szczególnie wiedzy na temat krajobrazu kulturowego, dostosowania metod, które lepiej będą odpowiadać na ewoluujące potrzeby teraz i w przyszłości. Żywotne jest, że lokalni interesariusze czują się zachęceni do pracy w równowadze z przyrodą. Jednak, oddziaływania wzajemne społeczności Parabiago z innymi częściami Włoch i świata pozostają w znacznym stopniu powiązane z trudnymi we wdrożeniu metodami naszego niezrównoważonego globalnego rynku towarów. Idealnie, ludzie w regionie mogą zaspokoić swoje potrzeby poprzez poleganie na lokalnych, naturalnych zasobach i systemach, przy równoczesnym dramatycznym zmniejszeniu zależności od towarów, które pochodzą z odległych obszarów. Ekomuzeum uruchomiło dialog z lokalnymi rolnikami, sprzedawcami i mieszkańcami w celu eksperymentowania z bardziej zrównoważonym podejściem do produkcji żywności, zaprojektowanym tak, aby zaspokoić lokalne potrzeby.

Przy wprowadzaniu założeń gospodarki o obiegu zamkniętym, ekomuzeum potwierdza, że możliwe jest znaczne uniezależnić emisję dwutlenku węgla i innych form odpadów od wzrostu gospodarczego. Jednak, cel zrównoważonego rozwoju zostanie podważony, jeśli gospodarki rynkowe będą polegać na długich i skomplikowanych łańcuchach dostaw dla swoich towarów. To tradycyjne podejście do towarów globalnych jest całkowicie zależne od stosunkowo taniego i zanieczyszczającego transportu i jest napędzany oczekiwaniem społecznym i korporacyjnym na maksymalizację PKB, nawet kosztem niszczenia naturalnego systemu Ziemi. W rzeczywistości globalnego systemu gospodarczego outsourcingu ogromnych realnych kosztów, za który nie chce być odpowiedzialny, będzie wymagało od społeczności sporej odwagi, żeby żyć lokalnie. Im więcej ekomuzeów i tradycyjnych muzeów stanie się katalizatorem lokalizowania gospodarek i popularyzując założenia cyrkularności, tym szybciej ludzkość odetchnie z ulgą.

1. Raport dotyczący zrównoważonego rozwoju

Monitorowanie, ewaluacja, raportowanie i informowanie o rezultatach projektu, wynikach I odziaływaniu są bardzo ważnymi działaniami dla ekomuzeum.

Według Global Reporting Initiative – Wytycznych do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju (GRI 2011), raportowanie zrównoważonego rozwoju oznacza: „praktykę mierzenia, ujawnianie i bycie odpowiedzialnym przed wewnętrznymi i zewnętrznymi interesariuszami pod kątem wydajności organizacyjnej dotyczącej celów zrównoważonego rozwoju… Raport kwestii zrównoważonego rozwoju powinien dostarczyć zrównoważonych i sensownych przykładów działań na rzecz zrównoważonego rozwoju podjętych przez raportującą organizację – zawierający zarówno wkład pozytywny jak i negatywny”.

Raportowanie kwestii zrównoważonego rozwoju, w formie raportowanie społecznej odpowiedzialności biznesu, istniało od dekad, głównie w sektorze komercyjnym, ale jakikolwiek typ organizacji może raportować swoją działalność i istnieją dobre powody, żeby to robić. Ekomuzea mogą przyjąć założenia raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju, aby pokazać swoje zaangażowanie w sprawy zrównoważonego rozwoju i osiągane wyniki. Możliwe jest zaprojektowanie specjalnego raportu lub zintegrowanie jego założeń z dokumentem, który ekomuzeum już tworzy (programy i wieloletnie raporty). To pomoże promować zaufanie publiczne i budować zaufanie interesariuszy. Pomoże też napędzać działania i budować współpracę pomiędzy pracownikami/członkami ekomuzeum i pomiędzy ekomuzeami i ich partnerami.

Największą inicjatywą raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju jest prowadzona przez Global Reporting Initiative (GRI). Jest kilka znakomitych źródeł, które mogą pomóc w kampaniach zintegrowania SDGs w raportowanie kwestii zrównoważonego rozwoju. Mogą one być zastosowane w odniesieniu do organizacji każdego typu, włączając w to ekomuzea. Pisanie raportu zgodnego z GRI angażuje znaczne zainwestowanie czasu i zasobów, ale według McGhie (2021) zasady te mogą być z łatwością zastosowane przez każdego, kto chce zwiększyć swoją  transparentność i być uznawanym za odpowiedzialnego, dzięki zaprezentowaniu otwarcie i uczciwie swojego wkładu w zrównoważony rozwój. GRI wykorzystuje następujące założenia, które można wdrożyć w ekomuzeum raportując jego działania mające na celu rozwój zrównoważony, niezależnie czy raportuje do GRI czy nie:

1. Materialność: tj. Raportowanie na temat tego, co ma znaczenie, zwane również “priorytetyzacja zasad”, raportowanie na temat najistotniejszego oddziaływania, zarówno pozytywnego jak i negatywnego.
2. Inkluzywność interesariuszy: interesariusze są wyraźnie określeni, i poszukiwane są ich opinie na temat tego, nad czym organizacja powinna pracować, w odniesieniu do zaspokojenia potrzeb i aspiracji interesariuszy, i standardu dostarczanych usług.
3. Kontekst zrównoważonego rozwoju: raport powinien prezentować działania organizacji w szerszym kontekście zrównoważonego rozwoju.
4. Kompletność: Raport powinien zawierać treść odzwierciedlającą w sposób adekwatny pozytywne i negatywne oddziaływanie organizacji w wymiarze społecznym, środowiskowym i gospodarczym, tak aby interesariusze właściwie rozumieli realizację zrównoważonego rozwoju organizacji.

Według McGhie (2021) raport w kwestii zrównoważonego rozwoju, zgodny z zasadami GRI, będzie zawierał następujące elementy:

Zasoby online: w celu przygotowania się do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju można skorzystać ze źródeł dostępnych online takich jak:

• Business Reporting on the SDGs: An Analysis of the Goals and Targets (Raportowanie biznesu w zakresie SDGs: Analiza celów i podcelów) (GRI and UNGC, 2017) (link). Narzędzie to łączy wymagania dotyczące raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju z SDGs i proponuje działania, które powinny zostać podjęte.
• Integrating the Sustainable Development Goals into Corporate Reporting: A Practical Guide (Integrowanie Celów Zrównoważonego Rozwoju z raportowaniem korporacyjnym: Praktyczny przewodnik) (GRI and UNGC, 2018) (link) Celem tego raportu są w pierwszym rzędzie organizacje, które podjęły już raportowanie kwestii zrównoważonego rozwoju.
• Podejścia I metodologie raportowanie dla społęczeństwa obywatelskiego w zakresie SDGs i Agendy 2030: TAP* Network Spotlight Reporting Guidelines (TAP Network, 2021) (link)
• SDG Compass (link)
• B Impact Assessment tool (8 narzędzi badania oddziaływania) (link)

2. Monitorowanie oddziaływania (ewaluacja wewnętrzna I zewnętrzna, narzędzia samooceny)

Ewaluacja, w niektórych regionach Europy jest prawnym wymogiem przypisania i zachowania nazwy „ekomuzeum”. Jest to także i zapewne ponad wszystko sposób na stałą poprawę jakości metod i potwierdzenia rzeczywistości użyteczności społecznej każdego ekomuzeum.

Ewaluacja zewnętrzna. Wiele włoskich regionów przyjęło prawo dotyczące ekomuzeów, ale niewiele z nich prowadzi ewaluację działań ekomuzeów i monitorowania oddziaływania. Region Lombardii, na przykład, przeprowadził ewaluację ekomuzeów poprzez ankiety (link) i poprzez wizje lokalne. Sieć ekomuzeów lombardzkich stworzyła Vademecum dla ekomuzeów 2.0, aby wyjaśnić i pogłębić nowe minimalne wymagania dotyczące uznania za ekomuzeum w Lombardii (link).

Samoocena (wewnętrzna). Jeśli jesteś częścią ekomuzeum, które nie ma możliwości na ewaluację zewnętrzną lub chcesz ewaluować działania ekomuzeum częściej, powinieneś zastosować ocenę wewnętrzną. W każdym przypadku musi zostać podjęta decyzja o samoocenie, musi ona zostać zaprojektowana i przeprowadzona przez ludzi, którzy wyszli z inicjatywą, i na ile to możliwe w sposób kolektywny i przekorny, w celu osiągnięcia za obopólną zgodą.

W roku 2015 De Varine zaproponował pracę zbiorową nad samooceną, która powinna prowadzić do zgodnej poprawy  celów, metod i programów. Nie jest to kwestia osiągania wymiernych rezultatów czy pozornie „obiektywnych” statystyk. Jest to także w pewnym sensie kurs samokształcenia dla najbardziej zaangażowanych w życie ekomuzeum ludzi, którzy często nie otrzymali określonych kwalifikacji zawodowych.

Tabela do samooceny zaproponowana przez De Varine’a zadaje ekomuzeom pytania, które zapraszają to potraktowania ich oddzielnie:

Ewaluacja samej struktury: ekomuzeum nie jest zwykłą instytucją, jego parametry mogą , i często muszą ewoluować: terytorium, demografia, sama koncepcja dziedzictwa, środki materialne i ludzkie, przemijanie pokoleń, główne i poboczne cele, jawne i ukryte, metody partycypacji, czasem nawet status prawny, tak wiele elementów, ile jest właściwych do przeformułowania i okresowego badania, w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju ekomuzeum.

Ocena oddziaływania na społeczność, która pozwala na zmierzenie użyteczności społecznej ekomuzeum: zarządzanie dziedzictwem nie jest jedyną funkcją ekomuzeum, i nie jest to tylko efekt osiągnięty w stosunku do dziedzictwa, który musi zostać przebadany i zmierzony, ale oddziaływanie na wszystkie wymiary lokalnego dziedzictwa w sposób dynamiczny, to znaczy, towarzyszący zmianom endogennym i egzogennym, mającym wpływ na terytorium i społeczność.

Proces ewaluacji ekomuzeum i stosowane metody, stałego poprawiania efektywności działania w różnych formach: metod partycypacji.

Tabela ewaluacyjna jest dostępna na: https://sites.google.com/view/drops-platform/tools/italian-toolkit/monitoring-impacts

Ewaluację wewnętrzną można rozwijać poprzez siedem kluczowych działań zaproponowanych przez McGhie, przedstawiony w Części 2, Punkt 2. Mogą one pomóc Ci zidentyfikować Twój główny wkład do zrównoważonego rozwoju, zarówno pozytywnego jak i negatywnego (McGhie, 2021).

3. Model oddziaływania wewnętrznego/zewnętrznego

Skoro ekomuzeum pełni rolę “katalizatora kultury”, jego proces planowania musi się opierać na potrzebach obecnych i dotyczących przyszłości, korzystać z informacji i wskazówek, których dostarcza przeszłość. Dzisiaj, jedną z głównych szans dla muzeów jest poszerzenie ich zainteresowań z generowania dorobku kulturowego dla użytkowników publicznych (np. wystawy, programy, publikacje etc.), do ułatwiania zaangażowania publicznego i współtworzenia procesów, które mają znaczące wyniki i wpływy na osoby indywidualne, grupy, społeczności, organizacje, itd. Jeśli jesteś gotowy na radykalną zmianę swojej wizji i praktyki muzealnej, proponujemy zewaluować oddziaływanie ekomuzeum za pomocą modelu „oddziaływania wewnętrznego-zewnętrznego” Douglas’a Worts’a (Ryc. 8). Mamy dwa fundamentalne składniki tej metody. Pierwszym jest wymiar „wewnętrzny”, który skupia się na manifestacji fizycznej muzeum i jej treści, a także zarządzanie, umiejętności, wiedza, mądrość, procesy i pasja, którą ma jego personel (zarówno płatny jak wolontaryjny). Drugim wymiarem modelu jest „zewnątrz”, które obejmuje wszystkie składniki naszej „żywej” kultury: ludzi, społeczności, miejsca, procesy, wartości, cele, zachowania, systemy, trendy itd. Kultura, we wszystkich swoich formach i manifestacjach, życie w całym swoim „zewnętrznej” wymiarze. Rozdział D. Worts i R. Dal Santo w książce „Climate changes discourses and practices from ecomuseums” (link), ilustruje model w szczegółach.

Dobra praktyka: rozdział D. Worts i R. Dal Santo w książce „Climate changes discourses and practices from ecomuseums” (link) ilustruje zastosowanie modelu oddziaływania wewnętrznego i zewnętrznego w studium przypadku ekomuzeum w Parabiago. Ekomuzeum wykorzystało ten model do prowadzenia swoich działań pod kątem współtwórczego oddziaływania na rozwój zrównoważony. Ekomuzeum Parabiago rozwinęło zestaw strategii mających na celu zaangażowanie wielu interesariuszu ze społeczności w dyskusję na temat ewoluujących potrzeb społeczności i jak w najlepszy sposób je zaspokoić. Dzięki zastosowaniu kompleksowego podejścia, ekomuzeum działa pośrednio na choroby fizycznego krajobrazu (np.  utratę bioróżnorodności, zanieczyszczenie wód i niewłaściwy rozwój), poprzez bezpośrednie interwencje na choroby „niewidocznego” krajobrazu kulturowego (np. brak świadomości o tym, jak zachowanie człowieka degraduje systemy przyrodnicze, brak poczucia miejsca).